مشخصات افکار خام و افکار پُخته، نویسنده: داکتر مصدق نادمی

         با مرور این نوشته به پاسخ این سوالات دست خواهید یافت: ویژگی افکار پخته چیست؟ آیا بلوغ فکری افراد هم‎زمان با بلوغ جسمی و بلوغ جنسی شان بوقوع می‎پیوندد؟ آیا تمامی افراد بالغ دارای افکار پخته هستند یا خیر؟

         روانشناس سویسی «ژان پیاژه» مراحل رشد تفکر را که بالاخره به توانایی تفکر به شکل تفکر پخته یا بزرگ‌سالی منتهی می‌شود، تشریح کرده است. طبق نظر پیاژه، افکار انسان به صورت مرحله به مرحله به پختگی می‌‎رسد. سرعت و ارتقای رشد افکار کودک از یک مرحله به مرحله بالاتر فکری تابع استعداد فطری و موقعیت‌های محیطی می‌باشد که کودک در آن بسر می‌برد. این بدین مفهوم است که یک کودک ممکن با وصف رشد جسمی خوب در اثر نامساعد بودن شرایط فطری و یا محیطی‌اش رشد فکری خوب نداشته باشد و در مرحله فکری قبلی خویش باقی بماند و یا هم رشد فکری وی به بسیار آهسته‌گی به پیش رود. ممکن است تعداد زیادی از افراد در جوامع مختلف هرگز به بلوغ فکری دست نیابند...

ادامه نوشته

اَچّیق حقیقت، غلام سخی وکیل زاده یورتداش

         معلوم کیم افغانستانده ییللر بوییچه تورلی ملیتلر بیرگه یشه‌ب و حیات کیچیرماقده‌لر. اوشبو ملیتلر، قه‌یسی قوم و ایلتگه تعلق بولگنیدن قطع نظر، افغانستان نینگ تورلی آغیر شرایطلریده اوز حصه‌لرینی قوشیب کیلگنیگه تاریخ همیشه گواه دیر. اینیقسه تورکی خلقلر «افغانستان» نامی و اصطلاح سی اوشبو جغرافیایی منطقه‌گه قوییلمَسدن هم یوزلب- مینگ آلدین، بو توپراق و قاله‌ویرسه کینگ- کولمده‌گی ییرلرده هم حکم سوریب، بیلیم و دولتدارلیک ساحه‌لریده بوتون جهان خلقلریگه اولگو بولیب کیلگن‌لری هیچکیم گه سِر ایمس البته!

         انه شونده‌ی بیر یورتده یشه‌ب اوزلریدن منگو آت و ابدی افتخارات قالدیریگن خلق نامینی و اوزلیگینی کوز- کورته اوچیریب تشله‌ماقچی بولگن بیر توپر کوروم‌سیز انسانلرگه، حق و عدالت، انصاف و دیانت دشمنلری دیب خطاب ایتسک خطا کیتمه‌گن بوله‌میز...

ادامه نوشته

پیشینۀ چاپ كتاب توركی در مطبوعات رسمی افغانستان، محمد حلیم یارقین

         در سال 1387 گاهی كه روی چگونه‌گی تهیه و تألیف فهرست (كتالوگ) كتاب های چاپی اوزبیكی (به خط عربی) می اندیشیدم، ناگهان پرسشی در ذهنم پیدا شد، كه در مطبوعات رسمی دولتی افغانستان نخستین كتاب اۉزبیكی-توركی چی زمانی، از سوی چی كسی چاپ شده و آن كتاب كدام اثر بوده است؟

         این مسأله به ویژه از نگاه  كرونولوژیكی جایگاه زبان اوزبیكی در مطبوعات و جامعه كشورمان اهمیت زیادی داشت. اگرچه نمونه های فراوان گزیدۀ اشعار سیماهای ادبی زبان اوزبیكی چون نوایی، مشرب، صوفی الله یار، هویدا و ترجمۀ برخی آثار دری چون گلستان، هزار و یك‌شب، شاهنامه وغیره و نیز بعضی كتاب های دینی در مكاتب خانه‌گی و مدرسه ها و نزد اشخاص زیاد وجود داشت، ولی تمام آنها با تشبث شخصی افراد و در پاكستان، تاشكند و قازان چاپ شده بودند. گذشته از آن، در بیشترینه كتب مذكور مشخصات و نشانه های چاپ (تاریخ نشر، جای نشر، مهتمم، بنگاه نشراتی، ...) كمتر نوشته می بود. از این رو، دریافت پاسخ روشن و دقیق برای پرسش های ذكر شده دشوار می نمود...

ادامه نوشته

همدیگر پذیری، نگارنده: استاد سردار محمد رحمن اوغلی

         ﺟﺎﺩاﺭﺩ اﺯ ﻣﻮﺿﻌﮕﻴﺮی ﻫﺎی جسور ﻭﻛﻼی ﻣﺤﺘﺮﻡ ﺁﻗﺎﻳﺎﻥ ﺩاﻛﺘﺮ ﻓﺎﻳﻖ، ﺑﺸﻴﺮ اﺣﻤﺪ ته‌یـَنج، ﺳﻴﺪ اﻧﻮﺭ ﺳﺎﺩاﺕ، ﺩاﻛﺘﺮ ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ ﻭ ﺩﻳﮕﺮاﻥ ﺩﺭ ﺧﺼﻮﺹ ﺩﺭﺝ ﻫﻮﻳﺖ ﻗﻮمی اﺗﺒﺎﻉ اﻇﻬﺎﺭ ﻗﺪﺭﺩانی ﻧﻤﺎﻳﻴم ﻭ اﻣﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﭼﺮا ﺣﻠﻘﺎﺕ ﻣﺘﻌﺼﺐ و اﻧﺤﺼﺎﺭ ﻃﻠﺐ، ﺩﻳﻦ ﻭ ﺩﻧﻴﺎ ﺭا ﺑﺮای ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻓﺯﻭﻥ ﺧﻮاهی ﻫﺎی ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻮﺭﺩ ﺳؤ اﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻗﺮاﺭ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﻪ آﻥ می ﭘﺮﺩاﺯﻳﻢ:

         ﺑﺮای ﺗﺸﻜﻞ ﻣﻠﺖ ﻭ ﻳﺎ اﻳﺠﺎﺩ ﻣﺠﻤﻮعۀ ﺑﺸﺮی ﺑﻨﺎﻡ ﻣﻠﺖ، ﻣﻮﺟﻮﺩﻳﺖ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎی ﻭاﺣﺪ (ﻛﺸﻮﺭ) ﻭ ﻣﺸﺘﺮﻛﺎﺕ حقیقی (ﺳﻴﺎسی، اﻗﺘﺼﺎﺩی، ﺗﺠﺎﺭتی، ﻓﺮهنگی، ...) ﺷﺎﺧﺼﻪ ﻫﺎی ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻬﻢ اﻧﺪ. ﺑﺪﻳﻦ معنی ﻛﻪ ﺩﺭ اﻳﺠﺎﺩ ملتی ﺑﻨﺎﻡ ﻣﻠﺖ اﻓﻐﺎن نخست اﺯ ﻫﻤﻪ، ﺩﺭ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎی ﻭاﺣﺪ ﺑﻨﺎﻡ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ اﺷﺘﺮاﻙ حقیقی اﺗﺒﺎﻉ ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺳﻴﺎسی، اﻗﺘﺼﺎﺩی، اﺟﺘﻤﺎعی... ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻭ ﺗأﻣﻴﻦ ﺷﻮﺩ. ﻫﻤﻴﻨﻜﻪ اﻣﺮﻭﺯ ﻛﺴﺎنی ﭼﻪ ﺑﻪ ﺣﻖ ﻭ ﻳﺎ ﻧﺎﺣﻖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮاﻥ ﭘﺸﺘﻮﻥ، ﺗﻮﺭﻙ،  ﺗﺎجیک،  ﻫﺰاﺭﻩ ﻭ ﻳﺎ اﻗﻮاﻡ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ، ﻗﻀﺎ ﻭ اﺩاﺭاﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﻭلتی ﺣﻀﻮﺭ ﺩاﺭﻧﺪ، ﺗﻤﺜﻴﻞ ﻇﺎﻫﺮی ﻭ ﻓﺮضی ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺸﺘﺮﻛﺎتی اﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺗﺸَﻜُﻞ ﻣﻠﺖ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ...

ادامه نوشته

امام بخاری روایتی اساسیده حدیثلر شرحی، رمضان مبارک آیی مناسبتی بیلن

         بویوک امام محمد بن اسماعیل بخاری نینگ «الجامع الصحیح» یا که «صحیح البخاری» اثری، پیغمبریمیز نینگ صحیح حدیثلری توپله‌می صفتیده، بوتون اسلام دنیاسیده قرآن کریمدن کیین اینگ معتبر کتاب حسابلنه‌دی.

         بیز رمضان المبارک مقدس آییده پیغمبریمیز حضرتلریدن ایشانرلی راویلر آرقه لی روایت قیلینگن بیر قطار صحیح حدیثلر شرح و ترجمه سینی، «امام بخاری و زمان ماجرالری» رساله‌سیدن عرب الفباسیگه اوگیریب، حرمتلی اوقوچیلرگه تقدیم ایته‌میز.

علم- ایزگولیک منبعی

         پیغمبر علیه‌السلام دیدیلر: «الله هر بیر کیشی گه ایزگولیک ایسته سه، اونی دین بوییچه فقیه (حقوق شناس عالم) قیله‌دی.»

         اسلام تعلیماتی ایکّی اساسی قسمدن عبارت بولیب، بیرینچی‌سی عقیدت (عقیده، اعتقاد) و ایکّینچی‌سی شریعت دیب اته‌‌له‌دی. بو ایکّی توشونچه اره‌‌سیده اوتیب بولمه‌یدگان چیگره موجود بولمی، اولرنی بوتونلی بیر- بیریدن اجره‌تیب بولمسه- هم، اولر اسلام تعلیماتی نینگ اساسی ایکّی تمانینی افاده‌لَیدی...

ادامه نوشته

رب من، آیین ویژۀ اوزبیك ها در ماۀ مبارك رمضان، نگارنده: محمد حلیم یارقین

         فرهنگ پُربار مردم اوزبیك مملو از آیین ها، رسم ها، باورها، عنعنه ها و شگردهای گوناگون است. هریك از آنها نشانۀ بارز گوشه های مختلف دوران زنده گی و نیز اندیشه ها، باورها و نگرشهای آنان نسبت به طبیعت، انسان و جامعه است. این پدیده های فرهنگی در كلیت خود بازتاب دهندۀ وضع زیستی و مراحل مختلف حیات كنونی و حتی دوران های دور زنده گی آنان از ژرفای تاریخ است. در آفرینش این گنجینه های بیش بها و گرانسنگ تمام نسل ها و تمام لایه های سنی و جنسی مردم سهم درخور داشته اند.

         یكی از نمونه های گنجینۀ ارزشمند فرهنگ مردم ما شماری از آیین ها، مراسم و محافلیست كه به مناسبت روزهای خجستۀ مذهبی، ملی، تاریخی وغیره برگزار و اجرا می گردد. از آن شمار است مراسم و آیین های ویژه یی كه به مناسبت حلول ماۀ مبارك رمضان و پایان آن برگزار می شود. یكی از این ها اجرای رسم سرود خوانی به خاطر استقبال و تقدیس ماۀ رمضان از سوی نوجوانان است، كه در مناطق مختلف میان اوزبیك ها به نام های «رب من»، «رمضانی»، «روانه» وغیره یاد می شود. كاملاً طبیعی خواهد بود كه این رسم نه تنها در میان اوزبیكان سایر مناطق، بل میان مردمان دیگر اقوام نیز با عین نام یا نام دیگر، با شیوه و شگرد همسان یا با تفاوت های كم یا بیش وجود داشته باشد...

ادامه نوشته

سرای مُلک خانم (بی بی خانم) حقیده بیر قیسقه سوز، «تیموری ملکه لر» کتابیدن

         سرای مُلک خانم چغتای اولوسیگه منسوب مغول خانلریدن قازان‌خان نینگ قیزی بولیب، میلادی 1341 ییلیده توغیلگن. قازان‌خان تخت‌دن عزل ایتیلیب، قتل قیلینگن چاغده سرای مُلک خانم هلی بیش یاشده ایدی.

         سرای مُلک خانم بلاغت‌گه ایتگچ، 1355 ییلده ماوراءالنهر حکمداری نینگ نبیره‌سی امیر حسین اونی اوز نکاحیگه کیریتدی. 1370 ییلیده صاحبقران تیمور جنگده امیر حسین‌نی ینگییب، اونی قتل قیلدیرگچ، ماوراءالنهر حکمرانلیگی‌نی اوز قولیگه آلدی. طبیعی که، امیر حسین نینگ بیر نیچه خاتون‌لری بولیب، حرمی نینگ اولوغ بیکه‌سی ترمه شیرین خان نینگ قیزی سیوینج قوتلوق آغه ایدی.

         صاحبقران امیر تیمور مقتول نینگ حرمی‌ده‌گی ملکهلر اره‌سیدن قازان‌خان نینگ قیزی، سرای مُلک خانم، بیان سولدوز نینگ قیزی اولوس آغه، خضر یسوری نینگ قیزی اسلام آغه و همده تغای تورکان خاتوننی تنلهب آلیب، ایده مدتی اوچ آی اوتگچ، اوز نکاحیگه کیریتدی...

ادامه نوشته

«بابری خط» توغری سیده ایریم فکرلر، محمد حلیم یارقین

         بشریت تاریخیده، تیلی آلتای تیللری عایله سیگه تعلقلی بۉلگن سومر خلقی بیرینچی بۉلیب خطنی اختراع قیلدیلر. ویل دورانت نینگ ایتیشیچه، سومرلر بو بیلن «بوتون بشریت مدنیتگه كتّه منت قۉیدیلر.» اوندن سۉنگ، دنیانینگ تورلی منطقه‌ لریده تورلی خلقلر یوزلرچه خیلمه-خیل خط اختراع قیلیب، بشریت مدنیتینی بای اېتدیلر. بو آقیمگه توركی خلقلر هم اۉز نوبتیده اۉرخون (رونیك)، ینی سای، ایسّیق، اۉیغور، بابری خط و... كبی یازوولرنی ایجاد اېتیب، جهان مدنیتینی بای اېتیشده مناسب اولوش قۉشدیلر. شونینگدېك، تاریخ آقیمیده تورلی منطقه لرده یشه ب كېلگن توركی خلقلر، اۉزگه خلقلر اختراع قیلگن بیر قنچه خطلردن هم فایده له نیب كېلدیلر.

         بویوك سركرده، شاعر و تاریخچی ظهیرالدین محمد بابر پادشاه هم اوشبو اېزگو آقیمگه قۉشیلیب، هجری 910، میلادی 1454 ییلی «بابری خط» آتی بیلن بیر خطنی كابل شهریده اختراع قیلدی. بابر منگو اثری «بابرنامه» ده اوچ قتله و دېوانیده اېسه بیر قتله اوشبو خطنی اېسله ‌گن. بو اېسلتمه ‌لر «بابری خط» تۉغریسیده ‌گی بیلدیریلگن ایریم فكرلرنی آچیقلشده كېره ‌كلی حجت اېكنلیگی اوچون، اولرنی بو یېرده «بابرنامه» و «دېوان» دن عیناً كۉچیره‌ میز...

ادامه نوشته

پارلمانده آنه تیلیمیز خصوصیده، بیر حیاتی بحث

         عزیز تیلداشلریم السلامُ علیکم!

         بوکون پارلمانده عالی تحصیلات قانونی اوستیده بحثلر بولیب اوتدی. «پوهنتون و دانشگاه» جدللری باعث بولیب، بو قانون ایککی ییلدن بیری پارلماندن تصویب بولیب اوتالمه‌گن دیر. بیز، اوزبیک و تُرکمن وکیللری بولیب، «پوهنتون و دانشگاه» نینگ یانیده تورکی تیلده هم بو سوزلر نینگ مقیاسی، عالی تحصیلات قانونیده جایله‌شسین دیب، پارلمان ریاستی گه بیر پیشنهاد بیرگن ایدک.

         صحبتلر باشله‌نگنده تاجیک و هزاره نماینده‌لر بیزنینگ پیشنهادیمیز، معقول و حق‌لی پیشنهاد بولگن نی تأکیدلب اوچ تیلده یازلماغینی قبول ایتگنلیکلرینی بیان قیلدیلر. متأسفانه، پشتون وکیللر بیزنینگ ایسته‌کلریمیزگه تمایل کورسه‌تمه‌دیلر. و حتی پارلمانده عالی تحصیلات و دین ایشلری کمیسیون باشلیغی بولگن خانم، پشتو تیلینی ملی تیل دیب سوز یوروتدی...

ادامه نوشته

فاریاب دن کابل گچه... خیمه میز ییغیلدی، لیکن ناراض‌لیگیمیز دوام ایته دی!

          بوگون فاریاب اهالی‌سی نینگ مدنی ناراضی‌لیک خیمه سیگه کتته بیر ییغیلیش بولیب اوتدی. بو ییغیلیشده (خیمه تدارک کمیسیونی) اعضالری سونگی قرارگه کیلدیلر. بو قرارگه کوره دوشنبه کونیگه‌چه کابل شهریده اولکه پارلمانی برابریده انه شو ناراضی‌لیک نمایشلرینی یولگه قویماقچی بولدیلر. معلوم بولیشیچه شو قانون دوشنبه کونی پارلمانده کیلیب اوستیده ینه بحث اوتکزیله‌دی.

         فاریاب مدنی ناراضی‌لیک خیمه اعضاسی بوندن بیر هفته آلدین انه شو ناراضی‌لیگی نمایشی کابلده بولیب اوتیشی حقیده بحثلر اوتکزیب سونگی قرارنی بوتون شمال ولایتلرده فاریاب اهالیسی مدنی حرکتیدن آرقه داشلیک قیلیش احتفالی اوتکزیلگن دن کیینگچه تاخته تیب قویلگن ایدی. نتیجه ده سه شنبه کونی بولیب اوتگن کینگ ییغیلیشده انه شو گپ قـَیته دن قول اوستیگه آلینیب، عملگه آشیریلیشی حقیده بحثلر اوتکزیلیب، نتیجه‌ده 15-20 گه یقین کیشیلر اوز رضاسی و شخصی خرجاتی بیلن بو سفرگه تیارگرلیک آلدیلر. معلوم بولیشیچه کابلده اوتکزیله‌دیگن ناراضی‌لیک نمایشده فاریاب، بلخ، شبرغان، سمنگان، سرپل، تخار و قندوز ولایتلریدن هم ناراضی گروپلر قتنشماقچی لر...

ادامه نوشته

افغانستانده اوزبیک تیلی‌نینگ اوتمیشی و بوگونگی احوالی، یازوچی: محمد عالم کوهکن

         اۉچمس ایزلر: تأریخدن معلوم بۉلیشیچه، افغانستان- تورکی خلقلرنینگ قدیمی و تأریخی وطنی حسابلَنه‌دی. افغانستان دېگن سیاسی- جغرافی حدود اۉرته گه کېلمسدن آلدین بو یورتده، تورکی سلاله‌لر اوزون ییللر بیرین- کېتین حُکم سوریب کېلگنلر. میلاددن آلدین هونلر، کوشانیلر و اوندن کېیین یفتلیلر (هفتالیتلر) سلطنت قوریب، بویوک مدنیت یره‌تیب، اۉزلریدن اۉچمس ایز قالدیریشگن. شونینگدېک، رتبیل شاهلر، کابل شاهلر، قرلوق شاهلر، قاره خانیلر، غزنویلر، سلجوقیلر، موغول‌لر، تیموریلر، بابر و اۉنینگ اولاده‌لری، شایبانیلر، افشاریلر، اشتر خانیلر و نهایت جنوبی تورکستان اۉزبیک خانلیکلری (خلم خانلیگی، بلخ خانلیگی، آقچه خانلیگی، سرپل خانلیگی، شبرغان خانلیگی، اندخوی خانلیگی، میمنه خانلیگی) سیاسی سلاله‌لر صفتیده حکمرانلیک قیلیب کېلدیلر.

         اِیوریلیشلرده‌گی اۉزلیگ: حاضرگی کونده هم افغانستان‌ اهالیسی‌نینگ سلماقلی قسمینی کېلیب چیقیشی تورکی خلقلرگه منسوب بۉلگن اهالی جمله‌دن: اۉزبېکلر، تورکمنلر، قیرغیزلر، قرلوقلر، افشارلر، قیزیل باشلر، ایماقلر، هزاره‌لر، تېموریلر و شیبانیلر؛ شونینگدیک، افغانله‌شگن تورکی قوملر: غوری، فیروز کوهی، جمشیدی، تایمنی، چهار ایماق، خلچ، و باشقه‌لر تشکیل اېته‌دی. اوشبو اِتنیک گروهلردن آخرگی‌لری تورلی اجتماعی و سیاسی عامل‌لر سبب اۉتگن دورلرده اۉز تیل‌لرینی یوقاتیب، پشتو و دری تیل‌لریده سۉزله‌شیشگه مجبور بۉلگنلر. بولر آره‌ سیدن فقط اۉزبېکلر، تورکمنلر همده قیرغیزلر گینه اۉز تیل‌لریده گپیره آلیش و بیرقَدَر یازیشنی سقله‌ب قاله آلیشگن. مثال اوچون غوربند⁽¹⁾تورکلری‌نینگ اېنگ کتّه قسمی اۉز آنه تیل‌لرینی الّه‌قچان یوقاتیب بۉلگنلر، قالگنلری هم بو جریان‌نی اۉز باشیدن اۉتب کېلماقده‌لر...

ادامه نوشته

بیر تاریخی واقعه دن اوچ بدیعی تصویر (اوچقون و جوزجانی اثرلریده)، استاد امینی

             شمسی هجری 1332 ییل (اسحاقزایی) اوروغیگه منسوب کوچمنچی (ناقلین) اوغان خانلری واسطه سیده، جوزجان ولایتیگه قره شلی (سرپل) تومنیده بیر دهشتلی واقعه صادر بولدی. بو دهشتلی واقعه (محمد اکرم و کمال الدین اسحاقزایی) واسطه سیده (سرپل ) تومنی نینگ (بوغایی) دیگن قیشلاغیده عملگه آشدی. بو واقعه جریانیده (اون ته) اوزبیک و تاجیک دهقانلر اوز ایکین زارلری اوستیده آتیلیب، کیین تیپ-تیریک اوز خرمان لری اوستیده اوتگه تشله نیب یاندیریلدیلر. بو دهشتلی واقعه دن قوزغالگن جنوبی تورکستان اهالیسی ییغیلشیب دولتگه قرشی عصیانلر باشله دیلر، شو (اون کیشی) نی کوییب- یانگن کوللرینی بیر قاپگه تشله ب (شورا- پارلمان) گه ییباردیلر....

         شو استبدادی دورده اوز آنه تیلیده یازیش- اوقیش و سوزله ش حق- حقوقیدن محروم ایتیلیب و حتی که شو جرمگه یاساققه تارتیله دیگن محکوم اوزبیک خلقیگه منسوب کوره شچن ملتچی شاعرلر، اوشبو تاریخی واقعه نی شعر تیلی بیلن بیان ایتیشگه اینتیلیب، اوزبیک بدیعی ادبیاتیگه کیریتگنلر...

ادامه نوشته

آفتاب با دو انگشت پنهان نمی شود، چند نظر در مورد تذکره های الکترونیکی

      «حكومت افغانستان از طریق وزارت مخابرات کشور بوسیلۀ یک شرکت خصوصی بنام گراند تکناولوژی رسورس مربوط به شخصی بنام میرویس علیزی از نزدیکان امیرزی سنگین برای ایجاد و صدور تذکرۀ الکترونیکی قرارداد صد و یک و نیم میلیون دالری را به امضا رسانیده است. این شرکت با توجه به رابطۀ نزدیکش با شخص امیرزی سنگین سرپرست کنونی وزارت مخابرات چندین پروژه های پُرمنفعت آی .سی. تی را با مبالغ هنگفت از وزارتخانه های مختلف در انحصار خود در آورده است.

         قرار معلوم وزارت مخابرات بزودی تذکره های الکترونیکی را جاگزین شناسنامه های فعلی می کند و میخواهد بزودی كارت های هویت بدیل تذكره را درچند ولایت كشور بطور امتحانی توزیع نماید. در این تذکره ها ملیت همه اقوام کشور، افغان ذکر شده و صرفاً به زبان پشتو است، در حالیکه طبق قانون اساسی، دری و پشتو زبانهای رسمی کشور هستند. درین كارتهای شناسنامه، شهرت شخص بدون آنكه ملیت متعلق به آن درنظر گرفته شود، همه را افغان نامگذاری کرده است. در صورتی که كلمۀ افغان در طول تاریخ جبراً از طرف یک قوم بالای دیگر اقوام تحمیل گردیده و وسیله ای برای برتری جویی قومی سركوب دیگر اقوام کشور بوده است. نامگذاری افراد تمام اقوام ساكن كشور بنام یك قوم، باعث تخریش اذهان عمومی اقوام دیگر کشور و تعمیق خصومت ها بین اقوام خواهد شد. اینگونه اعمال خلاف منافع ملی بوده و در هیچ نقطۀ دنیا تجربه نشده است كه نام یك قوم خاص بالای سایر اقوام تحمیل شود...

ادامه نوشته

در رابطه به تجدید بنای آرامگاه علیشیر نوایی، نویسنده: دکتور عبدالحکیم شرعی جوزجانی

           درین اواخر بی بی سی و رسانه های داخلی خبر اعمار مجدد آرامگاۀ نوایی را در شهر هرات و گشایش آنرا با طمطراق اعلان کردند. تمام مصارفمرا سم افتتاح از طرف اوزبیکانی که در شهر هرات حیات بسر می برند، پرداخته شده بود. البته این خبر برای ارادتمندان نوایی و هموطنانی که پس از چند سال بر خرابه های این مقبره، بنایی اعمار شده است، تا حدی آرامش خاطر بخشید و با علاقمندی آنرا استقبال کردند. اما آیا تجدید اعمار این بنا که 68 سال قبل ساخته شده بود، با مقام علمی و ادبی حضرت علیشیر نوایی و خدمات بزرگ فراموش ناشدنی او که برای وطن ما انجام داده متناسب است؟ اجازه دهید روی این موضوع اندکی مکث کنیم.

         ژورنالیست و دانشمند شناخته شدۀ کشور مرحوم علی احمد نعیمی مقاله ای تحت عنوان «نظام الدین امیر علیشیر نوایی و آرامگاه جدید او» در شمارۀ ششم، سال سوم ماه سرطان 1324 «مجلۀ آریانا» به نشر رسانده، بعد از معرفی مختصر این شاعر بزرگ و وزیر دانشمند خراسان در آخر مقاله نوشته بود...

ادامه نوشته

دشتِ قیپچاق اوزبیکلری، یازوچی: بوری بای احمدوف، کریلدن کوچیرگن: عزیز فاریابی

قدیمدن دشت قیپچاق نینگ  شرقی قسمیده، خصوصن غربی قزاقستان، طبلیس، توره و تیومین ده کؤچیب یورگن  تورک- مغول  قبیله لری: ارلات، بحرین، بورگوت، دؤرمان، اییجان، ختای، قارلوق، ماجار، قیات، قؤنغرات، منغیت، نیمان، نوکوس، تنغوت، قوشچی، تومن مینگ و باشقه قبیله لر  13 عصر آخری و 14-16 عصرلرده یشه ب ایجاد ایتگن شرق تاریخچیلری تاماندن عمومی بیر نام بیلن «اؤزبیک» دیب اتلگن. حمدالله مستوفیوی کازوینی (1281-1350) نینگ «تاریخی توزیده» (تنلنگن تاریخ) اثریده  آلتین  اؤرده خانی اؤزبیک خانگه تابع  ییرلر  و خلقلر حقیده فکر یوریتیله دی و بو قبیله لر «اؤزبیکیان» (اؤزبیکلر)، اولر کوچیب یورگن ییرلر، یعنی شرقی دشت قیپچاق  ایسه «مملکتی اؤزبیک» (اؤزبیک مملکتی) دیب اتلگن. «اؤزبیک» اتمه سی قبیله لر اویوشمه سی و شو  قبیله لرگه قره شلی ییرلرنینگ نامی صفتیده اؤزبیک خانگه  قدر هم قؤللنیلگن...

ادامه نوشته

قاهره ده گی اوزبیک باغی، یازوچی: حاتم الطحاری، مترجم: دکتور شرعی جوزجانی

             اوگیروچی مقدمه سی: جهان تاریخی نینگ عجایباتیدن بیری شونده که، تورکی خلقلر هر دایم اوز اولکه لرینی، شونینگدیک تورلی عامللر سببلی باریب قونم تاپگن باشقه جایلرنی آبادانلشتیریب، مدنیت مرکزلریگه ایلنتیریش خصوصیتیگه ایگه بولگنلر. غزنویلر، تیموریلر، بابریلر، شیبانیلر، اشترخانیلر، ایران صفویلری، افشار و قاجاریلری و عثمانیلر، سلطنتلری دوری و اولر قالدیرگن بویوک مدنیتلر یادگارلیکلری، بو حقیقت نینگ انکار ایتیب بولمه یدیگن گواهی حسابلنه دی. اگر دقت بیلن کوزه تیلسه، ایران، هندوستان، مصر، تورکستان، افغانستان حدودلریده ترقلیب یاتگن یوزلب آبده لر، تورکی سلاله لرنینگ مدنیت سیورلیک تمثاللری صفتیده، جهان سیویلیزاتسیه نینگ اجره لمس قسمی گه ایلنگن. بو مدنیت سیور سلاله لردن بیری مصر ده ایککی یوز ییلدن آرتیق حکمرانلیک قیلگن اوتگن مملوکلر دیر.

تورلی تورکی قوملرگه منسوب بولگن اورته آسیا، اینیقسه قبچاق دشتیدن آلیب کیلینگن اجیر عسکرلردن تشکیل تاپگن ممالک یاکه مملوکلر مصر، شام، عراق اولکه لری و عرب جزیره سی نینگ ایریم حدودیده ایککی یریم عصردن کوپراق (1250-1517م) حکمرانلیک قیلگن حربیلردن عبارت ایدی. اولرنینگ اصل کیلیب چیقیشی اورته آسیا تورکی خلقلریدن بولگن. اولر ایککی دولتگه اساس سالدیلر. بیرینچیسی بحری مملوکلر دولتی بولیب مشهور سلطانلری عزالدین ایبک، ظاهر بیبرس، منصور قلاوون، ناصر محمد بن قلاوون و اشرف صلاح الدین خلیل دن عبارت...

ادامه نوشته

علیشیر نوایی نیگه اؤزیگه إیککی تخلص تنله گن؟ ذکرالله ایشانچ

کیچیکلیکدن آق، نوایی نینگ تربیه سگه اهمیت قره تیلدی. او تؤرت یاشیده مکتبگه قؤئیلدی. اؤن، اؤن إیککی یاشلریده شعر یازه باشله دی. کؤزی شعریتگه آشنا بؤلگن علیشیر دستلب سعدی نینگ «گلستان» و «بؤستان» نینی اشتیاق بیلن اؤقیشگه کیریشدی. بیر پئت نینگ اؤزیده شیخ فریدالدّین عطارنینگ «منطق الطیر» تصوّفی اثریگه کؤنگیل قؤئیب، اونی قؤلدن توشورمی، عمر بؤیی اؤقیب یوردی. عایله سی اوروش و فتنه لردن قاچیب، عراققه کؤچیب کیتگن کیزلری، باله علیشیر اویرده عرب تیلینی هم اؤزلشتیردی. کیئینچه لیک آته- آنه سی هراتگه قئتیب کیلگه نیده فارس تیلینی هم مدرسه ده اؤرگندی. هر إیککله تیلینی پُخته ایگللَب ایجاد ایته باشله دی. فارسی و تورکی شعریت کلاسیکلری اثرلرینی شوق- ذوق بیلن اؤقیشگه توشدی. کؤپ اؤتمی شاعر بؤلیب ایل- یورتگه ته نیلگن نوایی اؤز سلفلری دیوانیدن کمیده 50000 بیت شعرنی یادلی آلدی. ادبیّات بؤئیچه نوایی نینگ معلوماتی چقورلَشدی، کینگه یدی. اؤزبیک تیلی نینگ اینگ نازک تامانلرینی حس ایتیب، بو تیل نینگ بای امکانیتلرینی کؤزز- کؤز قیله آلدی. نوایی  100000بیتدن آشیقراق گؤزه ل شعرلر یازیب، اؤزبیک ادبیّاتینی یوکسک چؤققیلرگه کؤتردی. شاعر تعبیری بیلن ائتگنده: اؤزیدن «ائتیب ساوویمس» و «آلیب قوریمس خزینه» نی بیزگه میراث قالدیریب کیتدی. شولردن معلوم بؤله دی کی، شاعر و متفکّریمیز نهایتده اولکن قابلیت و استعداد ایگه سی بؤلگن...

ادامه نوشته

دشتِ قیپچاق، یازوچیلر: دانیار بالته یوف و فروخ بالته یوف، کریلدن کوچیرگن: عزیز فاریابی

ماوراء النهر نینگ شمالیده جایلشگن دشت قیپچاق حدودی نینگ جغرافیک چیگره لری تؤغریسیده عالملر تورلیچه فکر بیلدیره دیلر. مثلن، اکادمیک ب. احمدوف دشتی قپچاق حدودی دیب، اساسن، سیردریا نینگ قویی آقیمی و بلخش کؤلیدن تا دنیپر دریاسی نینگ قویی آقیملریگچه بؤلگن جایلرنی کؤرستدی. باشقه عالملر، جمله دن، خ. بیک محمدوف، م. اسحاقوف، ل. گومیلوفلر دشتِ قیپچاق چیگره لری سیردریا نینگ قویی آقیمی و بلخش کؤلیدن آرتیب تا دونه ی دریاسی نینگ قویی آقیمیگچه بؤلگن حدودلر بیلن چیگره لنگنلیگینی تأکیدلشه دی.

دشتی قیپچاق ایریم علمی ادبیاتلرده ایککی قسمگه اجره تیلگن حالده بیلگیلنگن. اونگه کؤره، دشت قیپچاق شرقی و غربی قسمگه اجره تیلگن. اورال و اییق دریاسی ایسه طبعی چیگره وظیفه سینی اؤته گن. کیینراق شرقی دشت قیپچاق آلتین اؤرده ترکیبیگه کیرگن. غربی دشت قیپچاق ایسه، روس و غربی اروپا منبعلریده، پالاویستلر دشتی،  یاکی،  کومنلر یری، دیب اتلگن. عالیمه ر. گ. مقیموا نینگ فکریچه، تورلی دورلرده دشت قیپچاق چیگره لری اؤزگریب تورگن. اولر قطعی بیلگیلنمگن و دایمی بؤلمگن. غربده و جنوبده بؤ چیگره لر قفقاز تاغلری، قاره دینگیز همده کسپی دینگیزی، روسیه و والگا بلغارلر یرلریگچه ایتیب بارگن... 

ادامه نوشته

ویژگیهای موسیقی فولكلوری اوزبیكان افغانستان، نویسنده: محمد حلیم یارقین

هنر همانند شعر و ادبیات تراویدۀ ذوق و استعداد زیبایی شناختی انسان و نماد احساس و اندیشه های ظریف و تلطیف شدۀ اوست. انسان نه تنها با ایجاد و ابداع پدیده های هنری ذوق و سلیقۀ زیبایی شناختی خود را اقناع و رشد می دهد، بلكه دردها و نیاز های روانی و حسّی خود را نیز از راه شنیدن یا دیدن آن تسكین می دهد و بر طرف می كند. از همین رو، تا انسان بوده و هست، هنر با او همراه است و مانند همه نماد های گونه گون فرهنگ بشری یكجا با نسلهای آدمی پویه تاریخ را در نور دیده، فراز و فرودهای تحول و دگرگونیها را پذیرا شده است.

و اما، در این نبشته سخن از هنر موسیقی است. چنانكه معلوم است، هر ملت و مردمی از خود میراث و گنجینۀ بزرگ و ارزشمند هنر موسیقی را دارد. از جمله مردم اوزبیك نیز در گنجینۀ بیش بهای فرهنگ دیرین سال خود، گنج شایگان موسیقی را دارد كه از نیاكان هنرمند، هنردوست و هنرپرور آنها نسل به نسل تا امروز رسیده است...

ادامه نوشته

كاربران فیس بوك قوی تر از شاهان اند! نویسنده: داکتر کریم حمزه

من به تك تك تان یك پیشنهاد دارم و آن اینكه اگر پدران ما وطن ویرانه و عقب مانده و پر از تفرقه را برای ما به میراث گذاشته اند، ما نباید فقط ناله سر دهیم و یا این تفرقه ها را وسیعتر بسازیم بلكه ما میتوانیم با كمك علم امروز و انرژیی كه خدا به ما اعطا كرده نقش بسیار متفاوت از نیاكان خویش را بازی نماییم و اگر نیاكان ما فرصت صحبت رو در رو با هم را نداشتند و فقط رهبران قبیله و روحانیون آنها را در نبرد در مقابل هم قرار میدادند و آنها بدون اینكه با هم دشمنی داشته باشند هم دیگر را میكشتند و یا نفرین میكردند. ولی ما در شرایط متفاوتی و در دنیای جدیدی قرار داریم و آن محرومیت نیاكان خویش را نداریم كه ولو نمیخواستند همدیگر را نفرین كنند، مجبور بودند. به خواست جاهلان حاكم و طبقۀ ممتاز روحانی تن دهند...

ادامه نوشته

نه آریانای وجود داشته و نه آریایی بوده است. نویسنده: سلیمان راوش

من در جلد اول کتاب «نام و ننگ، یا تولد دوبارۀ خراسان کهن در هزارۀ نو» در رابطه به نامهای افغانستان امروزی در استوره و تاریخ یادداشت های مفصلی را ارائه نموده ام. بر اساس آن یادداشت های تاریخی، ثابت می گردد که کشور ما هرگز بنام آریانا یاد نگردیده و به چنین نام در تاریخ جهان کشوری نیز وجود نداشته است. همچنان در رابطه به نژاد آریایی نیز یادداشت هایی در همانجا به نقل آورده شده که نشان می دهد، نژاد آریایی آن گونه که پارسیان و برخی از تاریخنگاران سرزمین ما مدعی مهاجرت و حضور چنین نژادی از ناکجا آباد در استوره و تاریخ سرزمین (ایران = افغانستان امروزی)، (پارس = ایران امروزی) و سند و خوارزم دیگر جاها می باشند، اصلاً نه چنین مهاجرت صورت گرفته و نه چنین نژاد در استوره و تاریخ به ویژه کشور ما وجود دارد.

در همینجا لازم می آید که یاد آور شوم که در کتاب دو جلدی «سیطرۀ 1400 سالۀ اعراب بر افغانستان» از این قلم، در برخی از موارد از کلمۀ آریانا و آریایی استفاده برده شده است. مسلماً هنگامی که کتاب یاد شده را می نوشتم تمام تحقیقات و پژوهشهای مرا تاریخ تجاوزات اعراب بر افغانستان (خراسان) تشکیل میداد و هنوز تحقیق و پژوهش را دربارۀ تاریخ هویتی مردمان سرزمین خراسان یا افغانستان امروزی آغاز نکرده بودم... 

ادامه نوشته

خداوندا، شکایت دارم! نویسنده: محمد همایون خیری

 

خداوندا، شكایت دارم...!
از كسانی شكایت دارم كه در كار های تو دخالت میكنند.
حاشا...! فكر میكنند اشتباه كرده باشی.
آنچه را كه تو به من داده ای، آنها میخواهند از من بگیرند.

خوب،
تو، برای من حق انتخاب پدر و مادرم را ندادی؛
این حق را هم ندادی كه زادگاهم را خود انتخاب میكردم.
ویا حد اقل حق ندادی كه زمان تولد خود را خود تعین میكردم،
چه رسد به اینكه ناپرسیده جنسیتم را تعیین كردی!
آنرا كه تو برایم مادرش كردی، به من چیزهایی را آموخت؛
او ترا به من معرفی كرد؛
از زبان او، اسم اشیاء، زمان و مكان را شناختم...

ادامه نوشته

چرا غزنی برای جهان اسلام اهمیت دارد؟ نویسنده: علی پیام

نامگذاری غزنی به عنوان پایتخت فرهنگی اسلام در آسیا در سال ۲۰۱۳، موضوع مهم برای غزنی، مردم افغانستان و جامعه ملل که سهمی در اشتراکات فرهنگی دارند از اهمیت بالایی برخوردار است .اهمیت این موضوع زمانی بیشتر به چشم می‌خورد که به پرسش‌های پیش آمده جواب بگوید. پرسش‌های مانند اینکه آیسیسکو «isesco» (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی اسلامی) روی کدام دلیل غزنی را به این عنوان مفتخر ساخته است؟

 

یعنی غزنی از چه ویژگی‌های برخوردار بوده است تا در مرکز توجهات جهان اسلام قرار بگیرد؟ همچنین، این موضوع مشخصاً برای غزنی و یا به طور کلی برای افغانستان چه اهمیت خواهد داشت...

ادامه نوشته

صاحبقران امیر تیمور کوره گانی (1336 - 1405)، ضیا اوز صحیفه سیدن آلینگن مقاله

امیر تیمور ابن امیر تره غای 1336 ایل 9 اپریل آییده کیش (شهر سبز) ولایتی نینگ خؤاجه ایلغار قیشلاغیده دنیاگه کیلگن. اونینگ آته سی امیر محمد تره غای برلاس اولوسیگه منسوب بیکلریدن، بهادر جنگچی، علما و فضلاگه اخلاصمند، علم اهلیگه حامی و اشتیاقمند کیشی بؤلگن.

امیر تیمور نینگ یاشلیگی حقیده معلوماتلر کم اوچره سه- ده، ایریم منبعلرگه قره گنده، او یاشلیگیده خط- سواد چیقریب، اؤز دوری نینگ طبیعت، ریاضیات، فلکیات، معمارچیلیک و تاریخ علملرینی اؤرگنگن. امیر تیمور بیلن صحبتلشیش شرفیگه میسّر بؤلگن بویوک عرب فیلوسوفی ابن خالدون جهانگیر تورک، عرب، فارس خلقلری تاریخینی، دینی، دنیاوی و فلسفی بیلیملرنینگ مرکب جهتلریگچه یخشی اؤزلشتیرگنینی تأکیدله یدی.

 امیر تیمور سیاست میدانیگه کیریب کیلگن پیتده، ماوارالنهر مُغوللر استبدادی آستیده بؤلیب، چنگیز خان و باتو خان باسیب اؤتگن شهر و قشلاقلر ویرانه گه ایلنگن، سوو انشأتلری بوزیب تشلنگن یاکی ایشگه یراق سیز حالده کیلتیریلگن، چنگیز خان ماوارالنهرنی اؤزی نینگ ایککینچی اؤغلی چیغانای خانگه سویورغیل صفتیده انعأم قیلگن ایدی.

امیر تیمور نینگ حیاتی و فعالیتی ده ایککی دور یقال کؤزگه تشلندی. بیرینچی دوری (1360-1405) ماوارالنهر نی مُغول خانلیگیدن آزاد قیلیب، یگانه مرکزلشگن دولت توزیش، اؤز آرا اؤروشلرگه برهم بیریش...

ادامه نوشته

دنیا روزنامه لرینینگ تاریخی، یازوچیلر: س.استینل، ا. کوبس و ب. ایزنلوف، مترجم: آ. تیمور تورانی

بوکونلرده او هر ییرده موجود، بوگونکی کونده لیک خبر و یا روزنامه حقیده بیلمه گن انسان یوقدیر، دنیانینگ هر ییریده و هر ساحه سیده کوچه ده، بازارده حتی کی اوییمیز نینگ اینگ یقینیده جایلشگن بقالده هم اونی تاپسه بوله دی.

دنیانی اوزگرتیرگن و انسانلرگه اینگ حقیقی خبرلرنی ایتکزیب اولرنی دنیاده صادر بولیب تورگن واقعه لردن آگاه لنتیریب کیلگن بوگونکی روزنامه ایلک مرتده 1605 نچی ییلده استراسبورگت ده (1600 نچی ییلرده مستقل بیر جمهوریت) اوز فعالیتیگه باشله یدی. روزنامه ایجاد چیسی جون کارلس (johann carulos) روزنامه نینگ انسانلر حیاتیگه بویوک تأثیری بارلیگیدن خبرسیز بولگن حالتده ریلیش آتلی روزنامه نی یازیب چیقه دی.

ریلیش یونانچه کلیمه سی بولیب گزارش بیریش معنی سینی افاده قیله دی، جون کارلس مذکور اسیمنی اوز روزنامه سیگه تنله یدی شونینگدیک ریلیش دنیانینگ ایلک روزنامه سی صفتیده اوز ایشیگه باشله یدی...

ادامه نوشته

افغانستانده بابر شناسلیک و بابر حقیده تدقیقات تاریخی، یازوچی: الحاج محمد کاظم امینی

          ظهیرالدین محمد بابر (قمری هجری 888- 937 میلادی 1483-1530 ) بویوک دولت اربابی، اتاقلی ایجادکار، متصوف، تاریخچی و اوزبیک ادبیاتی تاریخیده انسکلوپیدیک شخصیت.

دیمک، بابر حقیده سوز یوریتیشده اونینگ ایکّی خیل سیماسینی نظرده توتیش کیره ک: بیرینچی؛ بابر دولت اربابی و بویوک پادشاه صفتیده. ایکّینچی؛ بابر بیر ایجادکار، شاعر و تاریخچی صفتیده.

بابر جهان مدنیتی خزینه سیگه کینگ حصه قوشگن سیاستمدار و ایجادکار دیر. اونینگ شخصیتی سیر قیرره لی بولگنی اوچون، بو حقده سوز یوریتیش قیین.

بابر، امیر تیمور کوره گان عایله سیگه منسوب، بویوک امپراتور و سوز اقلیمی سلطانی. او، اوزی نینگ (49) ییل لیک اونیملی عمریده، شرق خلقلری مدنی حیاتیده، منگو و اولمس اثرلر میراث قالدیردی. بو عالیجناب ذات، عالم سیاسی تاریخیده «هندوستان کوره گانی» لر بویوک دولتینی اساس قویدی و قلیچ کوچی بیلن باسیب آلگن اولکه لرگه، علم- صنعت و معرفت تاشیدی. بابر حیاتی و اثرلرینی اورگه نیش بیز یشه ب تورگن زمان و اولکه ده موجود و کیله جک نسللریمیز اوچون جوده هم ضروری حسابلنه دی...

ادامه نوشته

علم راز لرینی اورگنیش، یازوچی: عبدالله تاشقین

موبایل (قول) تیلفون قرق یاشگه تولدی، منه بوگون چهارشنبه کونی 3 نچی فبرل ده قول تیلفون قرق یاشگه توله دی. قول تیلفون 3 نچی فبرل 1973 میلادی ییل مارتین کوپر ناملی بیر مُهندس موتورلا (Motorola) شرکتده انجنیر صفتیده ایشلرایدی. بیر کون باشقه بیر شرکتده گی تیلفون علاقه ترماقلری بولیم باشقروده ایشلب تورگن دوستیگه قونغراق (زنگ) چالیب، اونگه شونده ی دیدی: «مین بیر سیم سیز تیلفون ارقه لی سینگه قونغراق قیلیب سوزله ماقده من.»

          دوستی حیران بولیب سوره دی: بو تیلفون نی قنده ی قیلیب اختراع ایتینگ؟

او شونده ی جواب قیتره دی: «اوشبو تیلفون اوتکن عالملر نینگ یازیب قالدیرگن علمی میراثلریدن فایده لنیب شو جمله دن الگاریتم^* Algorithm تزیمده گی فورمول معادله لری اساسیده بوندای موجز تخنیک واسط سینی اختراع ایتشگه ایریشدیم.»

شونده دوستی رحمت سینگه ینگی اختراعگه قول اورگه نینگ اوچون منتدارمن دیدی. حاضر بیرلشکن ملتلر تشکیلاتیده گی علاقه باغلاش بولیم اداره سی نینگ خبر بیریشیچه 2012 میلادی ییلده دنیاده (6) ملیارد کیشی قول تیلفون ارقه لی سوزله شه دیلر...

ادامه نوشته

اخلاق حفظ زیبایهای طبیعت در آثار نوایی، نویسنده: عزیز الله ارال

در آستانۀ یک بهار دیگر... خواستم حلول سال نو و بهار پُرطراوت را با یادی از طبیعت پروری متفکر توانا و شهریار مدبر حضرت امیرالکلام  به تمامی عزيزان تبريك و تهنيت عرض نمایم. از آنجایکه بهار یک نقطه دارد آرزومندم این نقطه آغاز بهار زندگیتان بی انتها باد.  سال نو مبارک! (نویسنده)

دیدگاه ویژه نوایی به زیبایهای طبیعت: بدون شک، مشرق زمین در طول تاریخ بشری، یکی از مهمترین مراکز تمدن انسانی بشمار میرود. ظهور ادیان الهی، اکتشافات و اختراعات علمی، تبارز ستاره های علم و فضیلت و اخلاق یکی پس از دیگری در دوره های مختلف زمانی در سراسر این منطقه، گواه روشن این موضوع است.

اگر نیم نگاهی به سیر تحول فرهنگ ها و تمدن ها، در حوزۀ کلان منطقه و جهان بشری داشته باشیم، به وضاحت تمام در خواهیم یافت که، هرجا سخنی از اندیشه و خرد انسانی به میان آمده و هرجا یادی از خلاقیت و ابتکار، فرهنگ، هنر و ارزشهای ماندگار انسانی رفته است، بدون اختیار نامی از خداوندگار بلخ: جلال الدین محمد بلخی و «پدر رنسانس شرق» امیر الکلام امیر نظام الدین علیشیر نوایی (فانی)، ابوالمعانی بیدل، ابو علی ابن سینا، ابوریحان البیرونی و دیگر نوابغ و اسطوره های شرقی نیز به میان آمده است...

ادامه نوشته

بابر قنده ی کسللیکدن وفات ایتگن؟ یازوچی: کینجه بیگ ثبوت اوغلی

«بابرنامه» نی هر گـَل اؤقیگه نیمده هم جسمن، هم عقلن به قوّت انسان بؤلگن بابرنینگ جوده یاش 47 یاشیده حیاتدن کؤز یومگه نی مینی تعجّبگه ساله دی. کؤپ جنگ و جدللر، جراحتلریگه برداش بیرگن بابر اؤز وطنیده عملگه آشیره آلمه گن تدبیرلرنی هند ایلیده عملگه آشیریب، او یورتده بار- یؤغی بیش أیل عمر کؤردی، 47 یاشیده، آته سی عمر شیخ یاشیده عالمدن اؤتدی. بابر آغیر جنگلرده کؤپ جراحاتلر آله دی، لیکین آمان قاله دی. شونده او قوئیده گی بیتنی یازه دی:

اگر تیغ عالـــم بجـنـبد زجای

به برّد رگی تا نخواهد خدای

مضمونی: اگر عالم تیغی اؤز جاییدن قؤزغالسه، خدا خواهله مسه، بیرار تامیرنی هم قیرقمه یدی...

ادامه نوشته

آتاکامای رصدخانه سی «آلما» حقیده بیر قیسقه سوز، یازوچی: عبدالله تاشقین

جهانده «آلما» ناملی اینگ بویوک رادیو تلسکوپ رصدخانه مجموعه سی ایشگه توشیریلدی. اوشبو رصدخانه مجموعه سی جهانده اینگ اولکن کتته رادیو تلسکوپ، اینگ ینگی زمانوی موجز تخنیک واسطه لری بیلن جهازلنگن بولیب، جنوبی امریکا شیلی اولکه سیده گی جوده یوقاری مینگ متر بلند لیکده جایلشگن آتاکامای صحراسی ناملی منطقه ده جایلشیریلگن بولیب، میلادی  2013 نچی ییل نینگ 18 نچی مارچ کونی آچیلیش مراسمی بولیب اوتدی.

          رصدخانه مدیری ایتیشیچه، آچیلیش مراسمیده بوتون دنیا مملکتلریدن ستاره شناس و فزیک بیلیمدان یولدوزلری اشتراک ایتیب و کتته طنطنه و شانلی ضیافت اویوشتیریلیب اوتکزیلدی. دنیاده اینگ یوقاری صفتلی جهاز جمله دن 57 رادیوتلسکوپ اورنه تیلیب، اوندن تشقری اینگ چیرایلی و گوزه ل حشمتلی عمارت بناسیده جایلشتیریلگن اسکونه لر سانی اکتوبر آییده (66) رقمگه یتکه زیله دی...

ادامه نوشته