ظفر هنری گروهی، افغانستانده‌گی اوزبیک موسیقی صنعتی تاریخیده قیسقچه بیر نظر 1

         کیریش سوز: افغانستانده تورک- اوزبیک خلقی نهایتده ستم کورگن ایل- اولوس. بو ایل- اولوس قنچه هم اوزاق تاریخی اوتمیشگه ایگه بولیب بابا- اجدادلری کتته خان و خاقانلیکلر قوریب، دواریغ سوریب کیلگن بولسه‌لر هم، قاله‌ویرسه اولر سونگی بیر- ایکّی عصر مابینیده اوشبو چیگره‌لرده قییناق و قیینچیلیکلر آستیده حیات کیچیریب، شو باعث مدنی- تاریخی، تیل و ادبیاتلری ایزیلیب- یینچیلیب کیلگن خلق. اوشبو خلق نینگ محکومیت تاریخی هنوزگچه هم سونگی ایکّی عصر آره‌سیده کورگن نقصانلرنی برطرف قیلیشگه امکانیت تاپه‌آلمه‌گن. بو خلق قنچه هم اوز اوزلیگینی و ملی هویتینی قومسه‌ب حرکت قیلسه، هر بیر دورده اوزیگه خاص معما و قیینچیلیکلر بیلن یشه‌ب توره‌دی. بحثیمیز چوزیلمه‌ی، انیقراق بو حقده صحبت یوریتیش نی اوز آلدیمده مقصد قیلیب قویماقچیمن. گپ حاضرگی افغانستان موسیقی صنعتی حقیده بولیب اوتماقچی. موسیقی تیرمینی اوزیگه خاص بحثنی طلب قیله‌دی. ینه هم بو بحثدن اوتماقچیمن. موسیقی صنعتی سیر قیرره‌لی صنعت و اوزیگه خاص قسم و بولیملرگه ایگه. موسیقی فنلری حاضر زمانده عالم مقیاسیده کتته یونیورسیتی و بیلیم یورتلرده اوزاق مدتلی تحصیلی دوره‌لرده اوقیلیب اورگه‌نیله‌دی. موسیقی علمی حاضر زمانوی عملی و نظری (تیوریک- پراکتیک) علم- فنلرگه ایلنگن و اوچ کتته قسمگه اجره‌تیله‌دی...

ادامه نوشته

ظفر هنری گروهی، افغانستانده‌گی اوزبیک موسیقی صنعتی تاریخیده قیسقچه بیر نظر 2

        مقاله نینگ دوامی (ایکّینچی قیسمی)

         ماهر دوتارچی، استعدادلی اشوله‌چی سید جعفر قویاش اندخوی تومنیده توغیلیب، او ییرده ابو مسلم لیسه‌سینی بیتدیریب چیقدی. سید جعفر قویاش اوز اوتکیر استعدادی بیلن دوتار چالیشنی اوز آته‌سیدن اورگه‌نیب قالدی. او، اندخوی محیطیده اوزبیک مقام موسیقی سی نینگ بویوک اوستادلری سنه‌لگچ شاهی‌قل صوفی و استاد غفار کمال لر بیلن هم یقین رابطه‌ده بولیب، بو صنعت بوییچه اولردن بیرخیل تعلیمات کسب قیلدی...

مقاله نینگ باشله نیشی (بیرینچی قیسمی)ده قَیتیش اوچون شو ییرنی کلیک قیلینگلر!

یازوچی: استاد محمد کاظم امینی، منبع: بولوت وبلاگی

ادامه نوشته

مشخصات افکار خام و افکار پُخته، نویسنده: داکتر مصدق نادمی

         با مرور این نوشته به پاسخ این سوالات دست خواهید یافت: ویژگی افکار پخته چیست؟ آیا بلوغ فکری افراد همزمان با بلوغ جسمی و بلوغ جنسی شان بوقوع میپیوندد؟ آیا تمامی افراد بالغ دارای افکار پخته هستند یا خیر؟

         روانشناس سویسی «ژان پیاژه» مراحل رشد تفکر را که بالاخره به توانایی تفکر به شکل تفکر پخته یا بزرگ‌سالی منتهی می‌شود، تشریح کرده است. طبق نظر پیاژه، افکار انسان به صورت مرحله به مرحله به پختگی می‌رسد. سرعت و ارتقای رشد افکار کودک از یک مرحله به مرحله بالاتر فکری تابع استعداد فطری و موقعیت‌های محیطی می‌باشد که کودک در آن بسر می‌برد. این بدین مفهوم است که یک کودک ممکن با وصف رشد جسمی خوب در اثر نامساعد بودن شرایط فطری و یا محیطی‌اش رشد فکری خوب نداشته باشد و در مرحله فکری قبلی خویش باقی بماند و یا هم رشد فکری وی به بسیار آهسته‌گی به پیش رود. ممکن است تعداد زیادی از افراد در جوامع مختلف هرگز به بلوغ فکری دست نیابند...

ادامه نوشته

اظهارات سید انور سادات وکیل منتخب ولایت سرپل در پارلمان افغانستان

         هموطنان عزیز و شرافتمند السلام ُعلیکم و رحمة الله و برکاته!

         باید مردم شریف افغانستان بدانند که بنده به هیچ قومی اهانت نکرده ام بلکه با انتقاد سخت از حکومت ناعادلانۀ آقای کرزی وجیبۀ ملی خود را ایفا کردم.

         - اگر تا کی میخواهند گلو های حقیقت گو را بفشارند و نگذارند که مردم حرف دل خود را بزند؟

         - چرا حکومت میخواهد از حرکت حق طلبانۀ من به نحوی سناریوی دیگری بسازد و مرا به چشم مردم بد جلوه دهند؟

         - من به هیچ دسیسه ای تن در نخواهم داد، زیرا مبارزه را از پدر معنوی خود آموخته ام و افتخار دارم با ایشان در یک مسیر قرار دارم.

         - شما اگر به دقت در ویدیوی سخنرانی هایم شنیده و دیده باشید من هرگز از کدام قوم خاص نام نگرفته ام، زیرا دشمنی من با قوم و ملیتی نیست. بلکه با بی عدالتی هایی است که در مقابل اکثریت مظلوم به اجرا گذاشته میشود...

ادامه نوشته

اَچّیق حقیقت، غلام سخی وکیل زاده یورتداش

         معلوم کیم افغانستانده ییللر بوییچه تورلی ملیتلر بیرگه یشه‌ب و حیات کیچیرماقده‌لر. اوشبو ملیتلر، قه‌یسی قوم و ایلتگه تعلق بولگنیدن قطع نظر، افغانستان نینگ تورلی آغیر شرایطلریده اوز حصه‌لرینی قوشیب کیلگنیگه تاریخ همیشه گواه دیر. اینیقسه تورکی خلقلر «افغانستان» نامی و اصطلاح سی اوشبو جغرافیایی منطقه‌گه قوییلمَسدن هم یوزلب- مینگ آلدین، بو توپراق و قاله‌ویرسه کینگ- کولمده‌گی ییرلرده هم حکم سوریب، بیلیم و دولتدارلیک ساحه‌لریده بوتون جهان خلقلریگه اولگو بولیب کیلگن‌لری هیچکیم گه سِر ایمس البته!

         انه شونده‌ی بیر یورتده یشه‌ب اوزلریدن منگو آت و ابدی افتخارات قالدیریگن خلق نامینی و اوزلیگینی کوز- کورته اوچیریب تشله‌ماقچی بولگن بیر توپر کوروم‌سیز انسانلرگه، حق و عدالت، انصاف و دیانت دشمنلری دیب خطاب ایتسک خطا کیتمه‌گن بوله‌میز...

ادامه نوشته

افغانستان رسمی مطبوعاتيده چاپ ایتیلگن بيرينچی توركی كتاب، محمد حلیم یارقین

         هجری 1387 ييلی تيليميزده (عربچه يازوويده) باسيليب چيققن كتابلر فهرستینی توزيش ايشينی ريجهلشتيره ياتگنده، توستدن اوشبو آقيمده كرونولوژيك نقطۀ نظردن، اۉلكهميزده دولت رسمی اداره‌لری تماندن بيرينچی قتله قهی كتاب، قچان و كيم تماندن چاپ اېتيليب چيققن؟ دېگن سۉراق ذهنيمده تاپيلگن اېدی.

         بو مسأله چيندن هم تيليميز و مطبوعاتی اوچون تاريخی اهميتگه اېگه اېدی. هر چند مشرب، صوفی الله يار، نوايی كبی سيمالريميزنينگ اثرلريدن اۉرنكلر همده بعضی بير ترجمهلر و دينی كتابلر ايريم ملالر (اېسكی مكتبلر)، مدرسه‌لر و كيشيلر قۉليده اوچره‌ب تورسه-ده، بيراق اولرنينگ دېيرلی برچه سی شخصی تشبثلر آرقهلی تاشكېنت، قازان و پاكستانده باسيليب چيققن، قالهبېرسه اولرده كۉپينچه باسمه بېلگيلری (چاپ تاريخی، جايی، نشرياتی، مهتممی،…) كمدن-كم يازيلگن بۉلر اېدی. شونينگ اوچون، يوقاريده‌گی سۉراغلرگه اولردن انيق بير جواب آليش قيين اېدی. بو سۉراقلرگه جواب ايزلب، كۉپ اۉتمهی، نهايت بو كتاب «سلطان حسين ميرزا بايقرا دېوانی» اېكنليگی بېللی بۉلدی. بو قيمتلی اثرنی آتاقلی متن شناس عالم، حرمتلی استاذيميز كانديد اكادميسين دكتور محمد يعقوب واحدی جوزجانی علمی-تنقيدی يۉسينده، 8 ته قۉليازمه و ايكّيته باسمه نسخه اساسيده تيارلب، «ديوان سلطان حسين ميرزا بايقرا به انضمام رسالۀ او» عنوانی آستيده هجری 1346/ ميلادی 1967 ييلی (بوندن 46 ييل بورون) كابلده، اطلاعات و فرهنگ وزيرليگيگه تېگيشلی «تاريخ انجمنی» تماندن نشر اېتتيرگن اېكنلر. بو كتاب نينگ چاپ بۉليشی اۉشه زمانده تيليميز و اولوسيميز اوچون كتّه علمی و فرهنگی واقعه اېدی، البته...

ادامه نوشته

پیشینۀ چاپ كتاب توركی در مطبوعات رسمی افغانستان، محمد حلیم یارقین

         در سال 1387 گاهی كه روی چگونه‌گی تهیه و تألیف فهرست (كتالوگ) كتاب های چاپی اوزبیكی (به خط عربی) می اندیشیدم، ناگهان پرسشی در ذهنم پیدا شد، كه در مطبوعات رسمی دولتی افغانستان نخستین كتاب اۉزبیكی-توركی چی زمانی، از سوی چی كسی چاپ شده و آن كتاب كدام اثر بوده است؟

         این مسأله به ویژه از نگاه  كرونولوژیكی جایگاه زبان اوزبیكی در مطبوعات و جامعه كشورمان اهمیت زیادی داشت. اگرچه نمونه های فراوان گزیدۀ اشعار سیماهای ادبی زبان اوزبیكی چون نوایی، مشرب، صوفی الله یار، هویدا و ترجمۀ برخی آثار دری چون گلستان، هزار و یكشب، شاهنامه وغیره و نیز بعضی كتاب های دینی در مكاتب خانه‌گی و مدرسه ها و نزد اشخاص زیاد وجود داشت، ولی تمام آنها با تشبث شخصی افراد و در پاكستان، تاشكند و قازان چاپ شده بودند. گذشته از آن، در بیشترینه كتب مذكور مشخصات و نشانه های چاپ (تاریخ نشر، جای نشر، مهتمم، بنگاه نشراتی، ...) كمتر نوشته می بود. از این رو، دریافت پاسخ روشن و دقیق برای پرسش های ذكر شده دشوار می نمود...

ادامه نوشته

همدیگر پذیری، نگارنده: استاد سردار محمد رحمن اوغلی

         ﺟﺎﺩاﺭﺩ اﺯ ﻣﻮﺿﻌﮕﻴﺮی ﻫﺎی جسور ﻭﻛﻼی ﻣﺤﺘﺮﻡ ﺁﻗﺎﻳﺎﻥ ﺩاﻛﺘﺮ ﻓﺎﻳﻖ، ﺑﺸﻴﺮ اﺣﻤﺪ ته‌یـَنج، ﺳﻴﺪ اﻧﻮﺭ ﺳﺎﺩاﺕ، ﺩاﻛﺘﺮ ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ ﻭ ﺩﻳﮕﺮاﻥ ﺩﺭ ﺧﺼﻮﺹ ﺩﺭﺝ ﻫﻮﻳﺖ ﻗﻮمی اﺗﺒﺎﻉ اﻇﻬﺎﺭ ﻗﺪﺭﺩانی ﻧﻤﺎﻳﻴم ﻭ اﻣﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﭼﺮا ﺣﻠﻘﺎﺕ ﻣﺘﻌﺼﺐ و اﻧﺤﺼﺎﺭ ﻃﻠﺐ، ﺩﻳﻦ ﻭ ﺩﻧﻴﺎ ﺭا ﺑﺮای ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻓﺯﻭﻥ ﺧﻮاهی ﻫﺎی ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻮﺭﺩ ﺳؤ اﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻗﺮاﺭ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﻪ آﻥ می ﭘﺮﺩاﺯﻳﻢ:

         ﺑﺮای ﺗﺸﻜﻞ ﻣﻠﺖ ﻭ ﻳﺎ اﻳﺠﺎﺩ ﻣﺠﻤﻮعۀ ﺑﺸﺮی ﺑﻨﺎﻡ ﻣﻠﺖ، ﻣﻮﺟﻮﺩﻳﺖ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎی ﻭاﺣﺪ (ﻛﺸﻮﺭ) ﻭ ﻣﺸﺘﺮﻛﺎﺕ حقیقی (ﺳﻴﺎسی، اﻗﺘﺼﺎﺩی، ﺗﺠﺎﺭتی، ﻓﺮهنگی، ...) ﺷﺎﺧﺼﻪ ﻫﺎی ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻬﻢ اﻧﺪ. ﺑﺪﻳﻦ معنی ﻛﻪ ﺩﺭ اﻳﺠﺎﺩ ملتی ﺑﻨﺎﻡ ﻣﻠﺖ اﻓﻐﺎن نخست اﺯ ﻫﻤﻪ، ﺩﺭ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎی ﻭاﺣﺪ ﺑﻨﺎﻡ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ اﺷﺘﺮاﻙ حقیقی اﺗﺒﺎﻉ ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺳﻴﺎسی، اﻗﺘﺼﺎﺩی، اﺟﺘﻤﺎعی... ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻭ ﺗأﻣﻴﻦ ﺷﻮﺩ. ﻫﻤﻴﻨﻜﻪ اﻣﺮﻭﺯ ﻛﺴﺎنی ﭼﻪ ﺑﻪ ﺣﻖ ﻭ ﻳﺎ ﻧﺎﺣﻖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮاﻥ ﭘﺸﺘﻮﻥ، ﺗﻮﺭﻙ،  ﺗﺎجیک،  ﻫﺰاﺭﻩ ﻭ ﻳﺎ اﻗﻮاﻡ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ، ﻗﻀﺎ ﻭ اﺩاﺭاﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﻭلتی ﺣﻀﻮﺭ ﺩاﺭﻧﺪ، ﺗﻤﺜﻴﻞ ﻇﺎﻫﺮی ﻭ ﻓﺮضی ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺸﺘﺮﻛﺎتی اﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺗﺸَﻜُﻞ ﻣﻠﺖ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ...

ادامه نوشته

عزیز و حرمتلی ملت وکیلیمیز سید انور سادات، سیزدن حمایت قیله میز!

         عزیز و حرمتلی ملت وکیلیمیز سید انور سادات!

         کیملیگیمیز اوچون آلیب باره‌دیگن کوره‌شلرینگیزنی قدرلَب، سیزدن بجان و دل حمایت قیلیشیمیزگه سوز بیره‌میز. بو مقدس یولده اوزینگیزنی یکّه دیب بیلمه‌ینگ. میلیونلر انسان بو سوزلرینگیزنی آلقیش لَب، سیز بیلن بیر سیس و صدا دیر لر.

یشه سین حق و عدالت کوره‌شچی لری!

وصف و بیان غزنی، سرودۀ از شاعر گرانقدر ولایت سرپل محترم عبدالحی علمی

         سروده یی به مناسبت معرفی شهر غزنی به پایتخت فرهنگ و تمدُن کشور های اسلامی در سال 2013 میلادی از جانب مؤسسۀ آیسکو، از شاعر گرانقدر ولایت باستانی سرپل محترم عبدالحی علمی.

وصف و بیان غزنی

امســال در زبـــان هـا وصـف و بـیــان غزنی          تـــاریـــخ واقــعـات و تــجـلـیـل شـان غزنی

عالم به روز قایم، شب کهکشان به سجده           خـورشـیـد و مــاه خــادم در آسـتــان غزنی

غـرقــنــد در تــفـکــر فــرزانـــه گـــان دوران           گــویـی بـه سـر کشـیـده رطل گـران غزنی

هـر بـلـبلی غـزلـخـوان مستانـه می سراید           حُـسن و جـمـال شهـر و یـا گلستـان غزنی

دل مـی بـرد ز کـف ها، تاب و توان ز تـن ها           از آسمـان فــریــبـا شـــوخ اخــتــران غزنی

کــبـک و غــزال صــدها قـربـان نموده جانها           در آستــان شــهــر و بـــرجِ مــهــــان غزنی

بــا نـــذر جــان گــرامی دارنــد ایـن محـل را          دلبـسـتـه بـر گـذشته سخـت آهــوان غزنی

اقــصـــای گـیـتـی و تـا افــلاک نـیـک آگــــه           از حـشـمـت و شـکـوهِ تـا کهـکــشان غزنی

آثــار بــاســتانـــــی، از قــرنــهـــا نشانــی            هــر نقـطـه شـرح حالـی هـم از زبان غزنی

بــار و بــنـا و بـنـد و هـر گــوشـه و منــارش           شـاهـــد بـــه آبــدات بــس جـــاودان غزنی

بــا چـلچـراغ افــلاک و نــور کـهـکـشان هــا           در چــار فــصـل دلـکش روز و شــبـان غزنی

فــریــاد روزگـــار و عــصـر از حـــصـار نـابش           بــر گـــوش هـوش عـالـم بـالا فـغـان غزنی

شــهـنــامــه و هــــزاران آثــــار ابــتــکــاری           جــذاب و جــالـــب آمـــد بـر شایقـان غزنی

پـاداش سیـم و زر بـا تشویـق گشت باعـث          حـمـاسـه آفــــریــده زان شـــاعــران غزنی

فــردوسگـــونـه هـر سـو بنموده در نظـر ها           آرامـــگـــاهِ ابــــدال و عــــارفــــــــان غزنی

هــفــت آسـمـان ثـنـا گـو بـر مسند سنایی          مـوصـوف مـولـوی هـا آن نــکـتــه دان غزنی

بــر صـفـحـۀ جـهـان انــدیــشـه و تــمـــدن           الـمـاسـگـون درخـشد نــام شــهــان غزنی

اَعــلام عـالــم و هــم صــاحبـقـران عصرش           مـحـمـود غــزنــوی و آلــپ ارســـلان غزنی

بُــد بــحــر و بــر مسخَــر زیـر نگین امــرش           سلطـان چـون سلیمـان هـر حکمـران غزنی

از پــرتــو و فـــــروغ تــابـــان ابـــن سـیـنـا            دنـــیــا شــده مـنـــوّر تـــا آســمــان غزنی

تــاریــخ بیــهــقـی در گوش جهان هستی            شـــرحــی ز کـــار و آثـــار آنـــزمــان غزنی

از روی واقــعــیــت بـر نـسل هـای بـعـدی            تــوضــیـح نـیـک داده هــر داســتــان غزنی

یــابـــد شــرف مـکان هــا از رتـبۀ مـکینش           کـــم خـــطــۀ مـبــارک پـیـدا بـسـان غزنی

مـجمـوع افـتــخـــارت و نــقــش جـاودانی            هــم شهـرت جــهــانــی امـسـال آن غزنی

شــد پــایـتـخـت اســلام و مــرکـز تـمـدن            بـر دیــدگــاه عـالـم بــاز ایــن ستـان غزنی

بــا اهـتمـام سـیّد مـخـدوم شــد مـرمـت             آن آبـــدات و جـــاهــایــی بــاستـان غزنی

بــاشد هـمیـشه بـر جـا همچون وزیر دانا             انــجــام خـــوب یـــابــد کـــــار روان غزنی

هـر نسل از دل و جان بــاید کند حـراست            چـون نـور دیـده هایش نـام و نـشان غزنی

تـبـریـک ایـن مـفـاخر بـادا بـه ملّت و هـم            بـــر مــردم شــریـف و روشــنـــروان غزنی

مــیـلادی و خـجـستـه سال همین وقایع             «عـلـمـی» ادا نـمـایــد بـــا کــاروان غزنی

«شهر جهانکُشایان غزنی1» بگـو مسلّم              تــــاریــــخ و امـتـیـاز عــصر و زمــان غزنی

بــر هــر قــدم بـبـخشد اجر مُصاعف ایزد

بــر زایــران مــهــمـــان و رهـــروان غزنی

1. کلمات داخل قوس ناخنک، بحساب ابجد سال 2013 را نشان میدهد.

عبدالحی «علمی» شهر سرپل، 1391 هجری شمسی

امام بخاری روایتی اساسیده حدیثلر شرحی، رمضان مبارک آیی مناسبتی بیلن

         بویوک امام محمد بن اسماعیل بخاری نینگ «الجامع الصحیح» یا که «صحیح البخاری» اثری، پیغمبریمیز نینگ صحیح حدیثلری توپله‌می صفتیده، بوتون اسلام دنیاسیده قرآن کریمدن کیین اینگ معتبر کتاب حسابلنه‌دی.

         بیز رمضان المبارک مقدس آییده پیغمبریمیز حضرتلریدن ایشانرلی راویلر آرقه لی روایت قیلینگن بیر قطار صحیح حدیثلر شرح و ترجمه سینی، «امام بخاری و زمان ماجرالری» رساله‌سیدن عرب الفباسیگه اوگیریب، حرمتلی اوقوچیلرگه تقدیم ایته‌میز.

علم- ایزگولیک منبعی

         پیغمبر علیه‌السلام دیدیلر: «الله هر بیر کیشی گه ایزگولیک ایسته سه، اونی دین بوییچه فقیه (حقوق شناس عالم) قیله‌دی.»

         اسلام تعلیماتی ایکّی اساسی قسمدن عبارت بولیب، بیرینچی‌سی عقیدت (عقیده، اعتقاد) و ایکّینچی‌سی شریعت دیب اته‌‌له‌دی. بو ایکّی توشونچه اره‌‌سیده اوتیب بولمه‌یدگان چیگره موجود بولمی، اولرنی بوتونلی بیر- بیریدن اجره‌تیب بولمسه- هم، اولر اسلام تعلیماتی نینگ اساسی ایکّی تمانینی افاده‌لَیدی...

ادامه نوشته

رمضان قوشیغی، یازووچی: محمد عالم کوهکن

         معلوم که تورکی خلقلر ییر یوزیده اسلام دینی‌نی یاییشده عرب‌لردن کیین سلماقلی حصه قوشگنلر. غزنه سلطانی محمود و امیر تیمور کبی تورکی امپراتورلر همده سلجوق و عثمانلی بویوک تورکی سیاسی سلاله‌لر قیلیچ و لشکر کوچی آرقه‌لی اسلام دینی‌نی جهان‌شمول بیر دینگه ایلنتیریشده مهم رول اوینب کیلگن بۉلسه‌لرده، تورکی دنیاده وایه ییتگن اولوغ قاموسی عالملر، محدثلر، دین پیشوالری و ییتوک متصّوفلر و شاعرلر اسلام اعتقادی و کوز قره‌شلرینی خلقلر آره‌سیده یاییشده بی‌قیاس و بی‌مثال ایشلرنی عملگه آشیرگنلر.

         ایریم تورکی تیللر جمله‌دن اوزبیک تیلی و ادبیاتی نینگ معیّن بیر قسمینی دینی ادبیات تشکیل ایته‌دی. یوسف خاص حاجب، سلیمان باقیرغانی، خواجه احمد یسّوی، صوفی الله یار، مشرب و هویدا لر کبی متصّوف شاعرلر ادبی اثرلری نینگ اینگ کتّه قسمینی دین و تصّوف گه بغیشلنگن ادبیاتلر تشکیل ایته‌دی و بو ادبیاتلر اوزاق زمانلردن بیری اوقیلیب کیلینماقده...

ادامه نوشته

رب من، آیین ویژۀ اوزبیك ها در ماۀ مبارك رمضان، نگارنده: محمد حلیم یارقین

         فرهنگ پُربار مردم اوزبیك مملو از آیین ها، رسم ها، باورها، عنعنه ها و شگردهای گوناگون است. هریك از آنها نشانۀ بارز گوشه های مختلف دوران زنده گی و نیز اندیشه ها، باورها و نگرشهای آنان نسبت به طبیعت، انسان و جامعه است. این پدیده های فرهنگی در كلیت خود بازتاب دهندۀ وضع زیستی و مراحل مختلف حیات كنونی و حتی دوران های دور زنده گی آنان از ژرفای تاریخ است. در آفرینش این گنجینه های بیش بها و گرانسنگ تمام نسل ها و تمام لایه های سنی و جنسی مردم سهم درخور داشته اند.

         یكی از نمونه های گنجینۀ ارزشمند فرهنگ مردم ما شماری از آیین ها، مراسم و محافلیست كه به مناسبت روزهای خجستۀ مذهبی، ملی، تاریخی وغیره برگزار و اجرا می گردد. از آن شمار است مراسم و آیین های ویژه یی كه به مناسبت حلول ماۀ مبارك رمضان و پایان آن برگزار می شود. یكی از این ها اجرای رسم سرود خوانی به خاطر استقبال و تقدیس ماۀ رمضان از سوی نوجوانان است، كه در مناطق مختلف میان اوزبیك ها به نام های «رب من»، «رمضانی»، «روانه» وغیره یاد می شود. كاملاً طبیعی خواهد بود كه این رسم نه تنها در میان اوزبیكان سایر مناطق، بل میان مردمان دیگر اقوام نیز با عین نام یا نام دیگر، با شیوه و شگرد همسان یا با تفاوت های كم یا بیش وجود داشته باشد...

ادامه نوشته

تورتینچی حاکمیت قنده‌ی ایشله‌شی کیره‌ک؟ صابر جان یعقوبوف، ضیا اۉز صحیفه سی

         آلمان- مطبوعات وطنی. شو مملکتده ایلک بار باسمه (چاپ) دستگاهی اختراع قیلینگن. لوگن گوتنبرگ‌نینگ 15نچی عصرده‌گی کشفیاتی جهان ترقیاتی نی بیر نېچه عصر ایلگری گه باشله‌دی.

         اوشبو زمینده دستلبکی کۉپ عددلی گزیته‌لر دنیا یوزینی کۉردی، بیرینچیلردن بۉلیب «تۉرینچی حاکمیت» مقامیگه اېگه بۉلگن دموکراتیک تمایل‌لرگه اساسلنگن اېرکین ژورنالیستیکه شکللندی. آلمان ژورنالیستیکه‌سی گرچه ییگیرمنچی یوز ییللیکده بیرینچی جهان اوروشی، نازیستلر باشقرووی و ایکینچی جهان اوروشی کبی فاجعه‌لی واقع‌لیکلرنی باشدن کېچیرگن. بۉلسه-ده اۉزینی اۉنگله‌ی آلدی. سۉز اېرکین‌لیگی، جمعیت آلدیده‌گی مسوولیت کبی ازلی قَدریتلرنی قیته تیکله‌دی. بوگون اوشبو مملکت ژورنالیستلری‌نینگ ایلغار تجربه‌سی دنیا دولتلری اوچون اۉزیگه خاص مهارت مکتبی وظیفه‌سینی اۉته‌یاتگنی هم انه‌شوندن...

ادامه نوشته

سرای مُلک خانم (بی بی خانم) حقیده بیر قیسقه سوز، «تیموری ملکه لر» کتابیدن

         سرای مُلک خانم چغتای اولوسیگه منسوب مغول خانلریدن قازانخان نینگ قیزی بولیب، میلادی 1341 ییلیده توغیلگن. قازانخان تختدن عزل ایتیلیب، قتل قیلینگن چاغده سرای مُلک خانم هلی بیش یاشده ایدی.

         سرای مُلک خانم بلاغتگه ایتگچ، 1355 ییلده ماوراءالنهر حکمداری نینگ نبیره‌سی امیر حسین اونی اوز نکاحیگه کیریتدی. 1370 ییلیده صاحبقران تیمور جنگده امیر حسیننی ینگییب، اونی قتل قیلدیرگچ، ماوراءالنهر حکمرانلیگینی اوز قولیگه آلدی. طبیعی که، امیر حسین نینگ بیر نیچه خاتونلری بولیب، حرمی نینگ اولوغ بیکه‌سی ترمه شیرین خان نینگ قیزی سیوینج قوتلوق آغه ایدی.

         صاحبقران امیر تیمور مقتول نینگ حرمیده‌گی ملکهلر اره‌سیدن قازانخان نینگ قیزی، سرای مُلک خانم، بیان سولدوز نینگ قیزی اولوس آغه، خضر یسوری نینگ قیزی اسلام آغه و همده تغای تورکان خاتوننی تنلهب آلیب، ایده مدتی اوچ آی اوتگچ، اوز نکاحیگه کیریتدی...

ادامه نوشته

«بابری خط» توغری سیده ایریم فکرلر، محمد حلیم یارقین

         بشریت تاریخیده، تیلی آلتای تیللری عایله سیگه تعلقلی بۉلگن سومر خلقی بیرینچی بۉلیب خطنی اختراع قیلدیلر. ویل دورانت نینگ ایتیشیچه، سومرلر بو بیلن «بوتون بشریت مدنیتگه كتّه منت قۉیدیلر.» اوندن سۉنگ، دنیانینگ تورلی منطقه‌ لریده تورلی خلقلر یوزلرچه خیلمه-خیل خط اختراع قیلیب، بشریت مدنیتینی بای اېتدیلر. بو آقیمگه توركی خلقلر هم اۉز نوبتیده اۉرخون (رونیك)، ینی سای، ایسّیق، اۉیغور، بابری خط و... كبی یازوولرنی ایجاد اېتیب، جهان مدنیتینی بای اېتیشده مناسب اولوش قۉشدیلر. شونینگدېك، تاریخ آقیمیده تورلی منطقه لرده یشه ب كېلگن توركی خلقلر، اۉزگه خلقلر اختراع قیلگن بیر قنچه خطلردن هم فایده له نیب كېلدیلر.

         بویوك سركرده، شاعر و تاریخچی ظهیرالدین محمد بابر پادشاه هم اوشبو اېزگو آقیمگه قۉشیلیب، هجری 910، میلادی 1454 ییلی «بابری خط» آتی بیلن بیر خطنی كابل شهریده اختراع قیلدی. بابر منگو اثری «بابرنامه» ده اوچ قتله و دېوانیده اېسه بیر قتله اوشبو خطنی اېسله ‌گن. بو اېسلتمه ‌لر «بابری خط» تۉغریسیده ‌گی بیلدیریلگن ایریم فكرلرنی آچیقلشده كېره ‌كلی حجت اېكنلیگی اوچون، اولرنی بو یېرده «بابرنامه» و «دېوان» دن عیناً كۉچیره‌ میز...

ادامه نوشته

محمد شفیع عظیمی، آهنگساز و میناتوریست (مصاحبت)

         دانشمندان، نویسنده گان، شاعران و هنرمندان منسوب به ملیت هائیکه در وطن عزیز ما زنده‌گی دارند، بخصوص ملیت اوزبیک قرنهای متمادی بخاطر غنامندی فرهنگ مان آثار زیادی ایجاد کرده اند و از آنها به میراث رسیده، نسل به نسل مورد استفاده قرار گرفته است. این واضح است آنها بخاطر رشد و انکشاف هنر سهم خود را ادا کرده اند.

         امروز بسیاری از هنرمندان ما را می شناسند، اما درباره زنده‌گی و فعالیتهای آنها معلومات ندارند. شفیع عظیمی یکی ازین چهره های شناخته شده هنری است. آهنگهای که او ایجاد نموده سالها روح و روان  مردم ما را آرامش بخشیده، بدل خوشی داده و آرزو امید ها را زنده کرده است.

         شفیع عظیمی سالهای سال به این طرف در ساحۀ هنر فعالیت نموده. ما در مقالۀ کوتاه درباره زنده‌گی و برخی از فعالیتهای او معلومات میدهیم...

ادامه نوشته

ظهیرالدین محمد بابر نینگ جهان مدنیتی تاریخیده توتگن اۉرنی، محمد حلیم یارقین

         میلادی 2013  ییل جون آیی نینگ 10-11 كونلریده، ظهیرالدین محمد بابر پادشاه توغیلگن كونی نینگ 530 ییللیگی مناسبتی بیلن گۉزه‌ ل تاشكېنت شهریده، میرعلیشیر نوایی نامیده‌ گی ملی كتابخانه ‌نینگ ینگی قوریلگن محتشم بناسی تالاریده خلق ارا كته علمی كنفرانس بۉلیب اۉتدی. بو طنطنه لی علمی ییغین «بابر خلق ارا فوندی» میزبانلیگیده یۉلگه قۉییلگن اېدی. كنفرانسگه هندوستان، پاكستان، هنگری، افغانستان، توركیه، آذربایجان، مصر، ایران، جاپان، توركمنستان، آلمان، روسیه، قرغیزستان و قزاقستان كبی 14 مملكتدن عالملر و تحقیقاتچیلر چارلنگن اېدیلر...

ادامه نوشته

اوچ دُردانه (انتظار جوزجانی، غفور جان وفا و ملا تاج محمد سرپلی حقیده)

          حاجی عبدالرحیم اوغلی صدرالدین «انتظار»، ۱۳۲۲ نچی هجری قویاش ییلیندا، سرپل کئنتی نینگ عربخانه گذرینده بول آجونغا کوز آچمیشتیر. او، اوزونونگ یاراتتیغی پیشیغ و یوکسئک آنغلاملی قوشوغلاری یانیندا آوغانیستان رادیو و تلویزیونی آرقالی تارقاتتیغی تاتیغ سئسی بیرله اوقودوغو کویلری بیرله ده، ییللاردان بئری آوغانیستانلی تورکلر آراسیندا بیر سابلیغ شاعر و تاتیغ سئسلی ییراغو (قوشوغچو، موسیقیچی) تانیلیب، سئودئکلرینینگ کونگلونده شین (تخت) قوروب کئلمئکته دیر.

         انتظار ایلک مکتبنی سرپلده بیتتیردئکتئن کئیین، بیلگیسینی آرتیرماق اوچون مزارشریف یولوغا توشوب، اوردا کی اسدیه دارالعلومی ده سئکیز ییل اوقودوقتان سونغرا  ۱۳۴۴ نچی ییلدا اوگره تیمینی آداغلاب سرپل گه قایتیب کئله دی.

         شاعریمیز مدرسه ده اوزچاغینینگ اونلو بیلگه لرینده ن تانیلمیش حرمتلی مولوی محمد حنیف «حنیف» نینگ بیلگیلرینده ن آسیغلاندیغینی بیلدیریرکئن، کئندینی قاضی ضیأ الدین «ضیا»، الحاج قاری محمد عظیم «عظیمی سرپلی» بیرله استاد غلام محمد «خدیم» نینگ شاگردی دئب ده تانییدی...

ادامه نوشته

پارلمانده آنه تیلیمیز خصوصیده، بیر حیاتی بحث

         عزیز تیلداشلریم السلامُ علیکم!

         بوکون پارلمانده عالی تحصیلات قانونی اوستیده بحثلر بولیب اوتدی. «پوهنتون و دانشگاه» جدللری باعث بولیب، بو قانون ایککی ییلدن بیری پارلماندن تصویب بولیب اوتالمه‌گن دیر. بیز، اوزبیک و تُرکمن وکیللری بولیب، «پوهنتون و دانشگاه» نینگ یانیده تورکی تیلده هم بو سوزلر نینگ مقیاسی، عالی تحصیلات قانونیده جایله‌شسین دیب، پارلمان ریاستی گه بیر پیشنهاد بیرگن ایدک.

         صحبتلر باشله‌نگنده تاجیک و هزاره نماینده‌لر بیزنینگ پیشنهادیمیز، معقول و حق‌لی پیشنهاد بولگن نی تأکیدلب اوچ تیلده یازلماغینی قبول ایتگنلیکلرینی بیان قیلدیلر. متأسفانه، پشتون وکیللر بیزنینگ ایسته‌کلریمیزگه تمایل کورسه‌تمه‌دیلر. و حتی پارلمانده عالی تحصیلات و دین ایشلری کمیسیون باشلیغی بولگن خانم، پشتو تیلینی ملی تیل دیب سوز یوروتدی...

ادامه نوشته