استاد سید احمد حیدری حقیده بیر قیسقه سوز ، دکتور عبدالمنان تاشقین

سید احمد حیدری ، سید ابوالحسن اؤغلو ، ۱۳۳۶نچی ییل سنبله آیی نینگ ۳۱ نچی سینده سرپل کئنتینده بول آجونغا کؤز آچمیش . اؤ ، ۱۳۵۷نچی ییلدا سرپل نینگ منهاج سراج لیسه سینی و ۱۳۶۰نچی ییلدا ایسه بلخ معلم لر تربیه لئش یوکسئک موئسیسه سی ده کی دری ادبیاتی بؤلومونو بیتتیرگئن.

حیدری ، ۱۳۶۴ نچی ییل نی اوچینچی حمل آیی ده ن باشلاب بو گونگه چه اؤگره تیم بیرله کولتور بؤلوملریده : اؤگره تیچی ، مکتب یؤنئتمئنی (آمری) ، تفتیش یؤنئتمئنی (آمر تفتیش) ، رادیو یایین مدیری ، اطلاعات و فرهنگ باشقانی ، ملی آرشیف سؤروملوسو ، ملی رادیو تلویزیون یؤنئتمئنی کیبی تورلوک قورلار بیرله آیریم بؤلوملر ده ایشله میش ، آنجاق ایمدی سرپل ده جریده سؤروملوسو دور.

اؤ ، اؤزبئگچه بیرله دری تیللریده شعرلر یازمیش و یازدیغی شعرلری یولدوز ، جوزجانان ، بیدار، آیینۀ سرپل ، آیدین سرپل کیبی اولکه نینگ بیرچؤق گئزیته لریده یایینلانغان.

سید احمد حیدری نینگ شعرلری هر باقیمدان پیشیغ و چؤق یوکسئک آنغلاملیدیر و یازدیغی شعرلری نینگ قؤنومو (موضوع سی) ایسه تورلوک یاشام آلانغلارینی قاپسایدی ...

ادامه نوشته

عرفان و تصوف توشونچه لری ، دکتور عبدالحکیم شرعی جوزجانی

بیرینچی مرتبه انسان ، تخیل و تصور قیله باشله شی بیلن آق ، طبیعت سر لرینی بیلیب آلیشگه اورینگن . بوحقده اونینگ بیرینچی تخیل و تصورلری میتولوژی ، یعنی اسطوره لرشکلیده یوزه گه کیله باشلگن . میتولوژی یا میفولوگیه برچه طبیعی و اجتماعی حادثه لرنی جوده ساده و ابتدایی شکلده ایضاحلب بیریشگه اورینه دی.

جمعیت شناس عالملر تدقیقاتیگه کوره میفولوگیه (میتولوژی) دن سحرگرلیک ، یعنی سرلی عالمنی بیلیب آلیب ، کوزگه کورینمیدیگن کوچلر بیلن علاقه اورنه- تیش و اولر آرقه لی حیاتده ایجابی و سلبی تأثیر اوتکزیش علملری کیلیب چیقه- دی . ابتدایی عرفانی غایه لر هم میتولوژی دن سرچینه آله دی. بیر منبعدن کیلیب چیققن ایککه له بیلیم ، بیرخیل تصورنی ایلگری سورگنلیگی اوچون اوز ارا تأثیر اوتکه زیب کیلگن. مثلاً : «ا. طبری» نینگ تیکشیریشلری شونی کورسه ته دی که «هیرمیتیزم» یعنی مصر لیک مشهور سحر گر «هیرمیس» نامی بیلن اتلگن بیلیمگه باغلیق بولگن «رجال الغیب» (غایب آدملر) یا «جواسیس القلوب» (کونگللر جاسوسلری) کبی کوپ اتمه لر اسلام تصوفیگه اوتیب ، کوپینچه تصوفی منبعلرده قو للنیب کیلگن ... 

ادامه نوشته

استاد صدرالدین عینی و نیما یوشیج (آغاز قالب شکنی ها) رستم وهاب

صدرالدین عینى سال ١٨٧٨ در روستاى ساکتره در حوالى شهر بخارا به دنیا آمد . او نخست در مکتب کهنه روستاى خود تحصیل کرد که بعداً موضوع داستان مکتب کهنه عینى شد .

سپس به بخارا رفت و در مدارس سطوح بالاتر تحصیلش را ادامه داد . عینى در آغاز بیشتر شعر مى نوشت و از تازه پردازان شعر پارسى محسوب مى شود . اما رفته رفته او بیشتر به داستان نویسى رو آورد و نخستین داستان هاى کوتاه و بلند معاصر فارسى در آسیاى میانه را نوشت.

آدینه ، جلادان بخارا ، مرگ سودخور ، یتیم ، داخونده و غلامان از داستان هاى معروف عینى اند . نمونه ادبیات تاجیک عینى که تذکره آثارى از شعراى کلاسیک پارسى بود ، در تعیین هویت تاجیکان در اتحاد شوروى نقش مهمى داشت . «یادداشت ها» کتاب خاطرات صدرالدین عینى ، از آخرین آفریده هاى او بود که سال ١٣٦٢ خورشیدى با کوشش سعیدى سیرجانى به خط پارسى در ایران منتشر شد ...

ادامه نوشته

اؤزبیک اتمه سی خصوصیده ، داکتر عزیز الله فاریابی

  اؤزبیک خلقی شکللنیشی نینگ کیینگی ، ینه بیر مهم دوری 9 -12 نچی عصرلر حسابلندی . 10نچی عصر نینگ آخرلریده تورکی ایتنیک قتلمینینگ ماوارألنهرنینگ برچه حدودلریده اوستونلیگینی تأمینلاوچی تاریخی واقعه لر صادر بؤلدی .

  ارغو ، توخسی ، قرلوق ، چیغیل و یغما قبیله لری اتفاقیده گی قاره خانیلر دولتی یوزه گه کیلیب ، بو دولت 999 نچی إیلی ماوارآلنهر نی اؤز ایلکیگه کیریتدی . قاره خانیلر دولتیده قرلوق -چیغیل تورکی تیل لهجه سی کینگ ترقلدی . کیینچلیک شو تیل اساسیده ادبی تورکی تیل یوزه گه کیلیب ، اونی حضرت محمود کاشغری «اینگ آچیق و روان تیل » دیب اته گن  .

  تورکی تیلده 9 - 12 نچی عصرلر مابینیده بیر قطار اثرلر یازیلگن بؤلیب ، احمد یوگنکی نینگ ( 869 - 775) « حبت الحقایق » (حقیقت لر تحفه سی ) داستانی ، یوسف خاص حاجب نینگ (11 نچی عصر «قوتدغو بیلگ» (سعادتگه یؤللاوچی بیلیم ) اثری ، حضرت محمود کاشغری نینگ مشهور «دیوان الغات التورک» اثری ، اولیا احمد یسوی حضرتلری نینگ (1041 - 1167) «حکمتلر » ی همده «اؤغوزنامه» ، «الپامیش» ، «گواؤغلی» کبی داستانلر شولر جمله سیدندیر ...

ادامه نوشته

بزرگترین قرآن کریم دستنویس دنیا در افغانستان

بزرگترین قرآن کریم دست نویس در سراسر جهان ، بعد از گذشت پنج سال کار توسط خطاطان ماهر افغانستان در کابل به نمایش گذاشته شد . طبق گزارش ، کانون فرهنگی حکیم ناصر خسرو  بلخی مخارج تهیۀ این قرآن کریم را تأمین نموده است . سید منصور نادری ، رییس کانون فرهنگی حکیم ناصر خسرو بلخی و عضو ولسی جرگه ، در محفل نمایش این قرآن کریم گفت ، تهیۀ بزرگترین نسخۀ نفیس دست نویسی شده قرآن کریم دنیا با کمک دوستان و یاری خداوند جز آرمان های دیرینه دینی ، معنوی و فرهنگی ام بود که به کمک خداوند و یاری دوستان تحقق یافت .

  وی افزود زیبانگاری و خطاطی این نسخه ، نادر بوده که توسط استاد محمد صابر یاقوت حسینی «خدری» خطاط ماهر و چیره ‌دست کانون که ٥٢ سال عمر دارد و ٢٧ سال درعرصۀ خوشنويسى ، طرح وديزاين کار کرده است به همکاری نـُه تن از شاگردان مستعدش صورت گرفته است ...

ادامه نوشته

حیوان لر باغیده (طنز) باله لر دنیا سیدن ، محمد حلیم یارقین

باله لریم نینگ یلینیب-یالواریشلری طفیلی اولرنی بیر جمعه کونی حیوانلر باغیگه آلیب باردیم. اۉشه کونی بیزدن بشقه کۉپلب عایله لر هم اۉز باله لرینی آلیب کېلگن اېدیلر . بوندن تشقری ، بعضی ولایتلردن هم آدملر کېلگنی شونداققینه کۉرونیب تورگن اېدی.

بیزلر هم خودی بیر بویوک مغازه ده گی ویترینلر و رفلرده چیرایلی قیلیب تېریلیب قۉییلگن رنگ مه-رنگ نرسه لرنی کۉزدن کېچیریب بارگندېک ، قطار قفسلرده­گی تورلی حیوانلر ، قوشلر و سودره لووچی جانورلرنی بیرین-کېتین تماشا قیلیب بارردیک.

حیوانلرنینگ کۉپلری ، هرکونی اولرگه حیرتدن تېلموریب یا که شوق و ذوق بیلن قره گن یا قۉپال معامله قیلگن تورلی آدملرنی کۉره-کۉره زېریکیب ، جانلری بۉغزلریگه یېتیب ، اۉز این لری یا که قفس نینگ بیر بورچکیده چوممیشیب یاتگن اېدیلر . اولر آدملرنینگ تورلی ایما-اشاره لری ، های-هوی و هوشتکلریگه اعتناسیز بۉلیب ، کۉزلرینی اصلا آچمس اېدیلر.

بو یاقده اېسه باله لر آته-آنه لریگه یلینیب-یالواریب ، قفسده گی حیوانلرنی تماشا قیلگیلری کېلیب ، قنداق بۉلمه سین اولرنینگ بۉی-بستلرینی کۉریشنی ایستر اېدیلر . بیراق بېچاره آته-آنه لر نیمه هم قیله آلردیلر ! چونکه اوخلب یاتگن یا که اعتناسیز تورگن حیوانلرنی قۉزغه تیش و تورغه زیشگه هېچ هم قُربلری یېتمه ی تورگن اېدی ...

ادامه نوشته

حاضر گی اوزبیک شعریگه قیسقه بیر نظر ، دکتور شفیقه یارقین

شعر حقيده ارسطو دوريدن باشلب بوگونگچه فيلسوف لر اۉزلريچه ؛ ادبيات بيليمدانلری اۉزلريچه ؛ شاعرلر اۉزلريچه تورلی تعريف لر بېرگنلر ، بيراق اېنگ اېنگ قديمگی ، يعنی ارسطو دن باشلب ، بوگونگی ادبياتچيلر و تنقيدچيلرگچه شعر حقيده‌گی تورلی تعريف لرده بير مشتركليك كۉرينه‌دی ، او اېسه وزن يا آهنگ دير. دېمك ، شعر و نثر اره‌سیده‌گی بيرينچی كته فرق وزن يا ريتم و آهنگ دير . خواه او نينگ ضرب سانلری تېنگ بۉلسين (عروض وزنلری)، خواه سانلری آز و كۉپ بۉلسين (آق شعر).

بو تعريف لرده ، ايكينچی مشتركليك هم تاپيليب، زمانيميزگچه يېتيب كېلگن . او اېسه ، خيال و تصوير دير . ارسطو دن كېين ، ابن سينا شعرگه «خيال» عنصرينی قۉشيب ، «شعر، موزون و مخَيّل كلام دير» دېب ، تعريفله دی . كېينراق «عاطفه و احساس» عنصری هم قۉشيلدی . اېندی شعر حقيده سۉزله‌سك ، البته آهنگ ، خيال و تصوير ، عاطفه و احساس عنصرلريدن اَيری بۉلگن سۉزلرنی شعر ، دېب قبول قيليشيميز قيين بۉله دی...

ادامه نوشته

بیوگرافی دکتور علوم ، پروفیسور عبدالحکیم شرعی جوزجانی

 دوکتور علوم ، پروفیسور عبدالحکیم شرعی جوزجانی پسر شادروان سید معصوم در  15  حوت سال 1313 ( مارچ 1934 ) در شهر سرپل مرکز جوزجان باستان متولد شد. 

  جوزجانی زبان تورکی اوزبیکی را از مادر خود مرحومه بی بی حبیبه فرا گرفت و بعد از ختم مکتب ابتداییۀ سرپل و 6 سال دانش آموزی در مدرسۀ علوم شرعیۀ پغمان که در آن مبادی علوم عصری یکجا با علوم اسلامی تدریس میگردید ، شامل فاکولتۀ شرعیات اونیویرسیتی کابل شد و بعد فراغت از آن در سال 1338 تا سال 1355 در مؤسسات وزارت اطلاعات و کلتور به صفت عضو نشریات عمومی ، مدیر تدقیق روزنامۀ انیس ، مدیر راپورتاژها و مدیر پروگرامهای رادیو افغانستان ، مدیر تدقیق روزنامۀ اصلاح و مدیر مسئول ایام تعطیل ، مدیر ریسرچ در ریاست فولکلور و در کدر علمی دایرة المعاف آریانا به حیث عضو مسلکی کار کرد . در جریان کار ، کورس عالی ژورنالیزم را که توسط ژورنالیست امریکایی پروفیسور جالف تدریس میشد به پایان رسانده ، سند فراغت گرفت و در سال 1356 به دلیل فعالیت های سیاسی به دستور شخص سردار داوود از دستگاه دولت اخراج گردید . او از جملۀ مؤسسین حزب و معاون رئیس کنگرۀ اول بود و بعداً به عضویت کمیتۀ مرکزی و در ماه عقرب سال 1358 به عضویت بیوروی سیاسی ح.د.خ.ا انتخاب گردید...

ادامه نوشته

زندگینامۀ شاعر و نویسنده عبدالکریم میثاق ، نگارنده شرعی جوزجانی

سالهای جنگ خونین در افغانستان برای خلق این کشور از جمله روشنفکران ، بخصوص هنرمندان ، شاعران و نویسندگان بسیار دشوار و یک دورۀ تاریک غیر قابل تحمل بود . طبعاً در شرایطی که امنیت از میان رفته ، صلح و آرامش برهم بخورد ، جایی برای آفرینش ادبی و ایجاد هنری باقی نمی ماند.

گروه بی دانش و فرهنگ ستیز طالبان که مسند قدرت را اشغال کرده بودند ، خاموش ساختن مشعل علم و هنر و ریشه کن کردن دست آورد های گرانبهای فرهنگی عظیم تاریخی مملکت را چون هدفی در برابر خویش قرار داده بودند.

در دوران حاکمیت این نیرو های سیاه ، دروازۀ تمام مؤسسات عالی تعلیمی و مراکز فرهنگی بسته شده ، مکاتب و مدارس سوزانده شد . آنها قلم ها را شکسته اهل قلم را زیر تهدید و فشار قرار دادند . چه بسا دانشورانی که قربانی سیاست ضد انسانی این دژخیمان گردیدند . درین گونه شرایط طاقت فرسا که شب و روز باران گلوله از هر طرف میبارید ، باچه امید میشد زندگی را دوام داد ؟

چون در سالهای جنگ حیات همگان را خطر تهدید میکرد ، ملیونها تن از هموطنان از جمله صدها تن از روشنفکران و قلم بدستان که سرمایۀ معنوی مملکت بودند ، ناگزیر شدند وطن را ترک  گفته به کشور های خارجی  پناهنده  شوند . یکی از این ها نویسنده و شاعر عبدالکریم میثاق بود ...

ادامه نوشته

ابن سینا نی ... اؤلدیریشگن ! تیارلاوچی داکتر عزیز الله فاریابی

...  همدان تمان یوریش باشلنیب ، جنگ قیزغین پلله گه کیرگنده ابن سینا نینگ دردی ینه قیته لب ، مداری قاچدی . اولوغ حکیم ایندی کوچدن قالگنینی و کسللیکنی دفع قیلالمسلیگی نی انگلب ، اؤزینی-اؤزی لشنی تؤختتدی ...

طب علمی نینگ اینگ یوقاری چؤقیسیگه چیققن ابن سینا اؤز فعالیتی دوامیده مینگلب بیمار لرنی دواله گن ، جوده کؤپ بیمار لرنی اؤلیم شکنجه سیدن آلیب قالگن بؤلسه-ده ، اؤزیگه کیلگنده عاجزلیک قیلدی ... ابو علی الحسین ابن عبدالله ابن سینا گرچه بخارا نینگ کیچیکگینه افشانه قشلاغیده توغیلگن بؤلسه-ده ، وقت اؤتیب او نینگ داوروغی عالمنی توتدی . اصلی خوارزم لیک بؤلگن و بخارا ده یشب ایجاد قیلیاتگن انآتیله یگه شاگرد توشیشی او نینگ ابن سینا بؤلیب داوروق تاره تیشیگه سبب بؤلدی. او حتا اوستاذیدن هم اؤزیب کیتدی بو حقیده حکیم نینگ اؤزی : « انآتیله ی قیسی مسئله لرنی میندن سؤره مسین ، مین او مسئله نی اوندن کؤره دروستراق تصور قیلردیم . نهایت اوندن منطیق نینگ یوزه کی مسئله لرنی اؤقیدیم ، لیکین منطیق نینگ نازیک تامانلری اونگه نامعلوم ایدی » ، دیه یازگندی...

ادامه نوشته

قبایل اوزبیک ، پروفیسور ذکی ولیدی توغان و مختصری در مورد او

در روستای کویدوان ، ولایت اوفا ، باشقیرستان (باشقورتستان) در سال 1890 متولد گردید . در  پوهنتون قازان درس خواند و کار های شرقشناسی را قبل از انقلاب اکتوبر در روسیه آغاز نمود . از سال 1912 _ 1915  در مدرسه قاسمیه در شهر قازان تدریس نمود .  از 1915 - 1917  نماینده مسمانان  در بوروی  مجلس دولتی بود .  در سال  1917 با همکاری «شریف مناتف» شورای باشقیر ها را سازمان داد .  در  نومبر   و  دسمبر 1917  با تدویر گانگرس باشقیر ها استقلال باشقیرستان را اعلان نمود . مبارزات او علیه بلشویک ها منجر به دستگیری و  زندانی شدن او گردید . پس  از  فرار  از  زندان  به  جنبش  ضد  بلشویک ها  پیوست .  در  سال های  1918 و 1919 علیه بلشویک ها جنگید. پس از اعلان خود  مختاری  باشقیرستان  از  سوی  دولت  بلشویک  و وعده خود مختاری تام از جنگ دست  کشید ...

ادامه نوشته

هنر تصویر نگاری در صنعت قالین افغانستان ، عارف یعقوبی

اخیراً تولید کنندگان قالین در افغانستان برای جلب توجه بیشتر مشتریان در بازار های صادراتی ، توجه خود را بیشتر بر تصویرنگاری در قالین ها متمرکز کرده اند . در گذشته قالین بافان خود نقش های قالین های خود را تهیه و طراحی می کردند ، اما از چند سال پیش به این سو افرادی هستند که به صورت تخصصی به این حرفه اشتغال دارند . طراحان نقش قالین می گویند که طراحی چهرۀ انسان در نقش های قالین ، از یک سو به شهرت جهانی قالین افغانستان کمک میکند و از سوی دیگر چهره های بسیاری را در طرح های هنری برای سالهای بسیار ماندگار می کند .

برای نخستین بار در غزنی ، چند کارگاه تصویرنگاری در قالین ایجاد شده که شیوه های بافتن تصویر در قالین را به زنان و مردان آموزش میدهد . دست اندر کاران این کارگاه ها گفته اند که تصمیم دارند تا نقش آثار و ساختمان های تاریخی شهر غزنی را نیز بر روی قالین ببافند. مشتریان قالین از نقاط مختلف دنیا هر نوع عکسی را که خواسته باشند، به این کارگاه ها سفارش میدهند تا در قالین های ساخته شده در این کارگاه ها نقش بندد . بافتن قالین هایی با نقش چهرۀ مشتریان یک نوآوری درصنعت قالین افغانستان به شمار میرود...

ادامه نوشته

مولانا جلال الدین محمد بلخی رومی (1273-1207) داکتر عزیز الله فاریابی

جلال الدین رومی – جهان ادبیاتی نینگ حرمتلی سیمالریدن بیری . او اؤزیدن کیئنگی شرق و غرب سؤز صنعتیگه کتته تأثیر اؤتکزدی . حافظ شیرازی ، عبدالرحمان جامی ، علی شیر نوایی ، میرزا عبدالقادر بیدل کبی بیوک سؤز اوستالری مولانانی اؤزلریگه اوستاذ دیب بیلیشگن . بیوک حیاتی ابوالقاسم فردوسی ، شیخ سعدی ، خواجه حافظ لر قطاریده جلال الدین رومی ایجادینی هم «خضر چشمه سی» دیب اته گن . مشهورلیکده فردوسی نینگ «شاهنامه» سی ، سعدی نینگ «گلستان» نی ، حافظ نینگ «دیوان» نی بیلن بیر قطارده تورگن ، فارسی قرآن نامی بیلن شهرت قازانگن «مثنوی معنوی» نی انسان معنوی حیاتی نینگ قاموسی صفتیده نه فقط شرقده ، بلکه غرب ده هم اخلاص بیلن اؤرگنیشگن . «دیکامران» اثریده گی کؤپلب سوژیت و مضمونلرنی شرق آغزه کی و یازمه ادبیاتیدن آلگن جاوانی باککچچا «مثنوی معنوی» ده گی قطار حکایتلر اساسیده هم ناول لر یره تگن لیگی معلوم ...

ادامه نوشته

پوللرینگیزنی احتیاط قیلینگ ! (طنز) محمد حلیم یارقین

حاجی توردی هردایم کابل گه کېلگنیده ، کۉپ مراتبه پول یۉقاتیب ، یوره­گی کیسه بُرلردن داغ-داغ اېدی . شو نینگ اوچون ، او کیسه بُرلر حقیده جدا کۉپ قیزیقرلی ماجرا و خاطره لرنی بیله دی . او اۉز باشیدن کېچیرگن واقعه لریدن بیرینی بیزگه حکایه قیلدی . او ، واقعه نی شونداق باشله دی :

- اۉرتاق لر ! بو یره مس کیسه بُرلرگه بس کېلیب بۉلمس اېکن . بولر کیشی نینگ پولینی آله من دېسه ، خـُلص هرقنداق بۉلسه هم ، بیرار چـَـل- پـَـل قیلیب آلمه ی قۉیمس اېکنلر . منه اۉزیم ، دایم شونداق واقعه لر و جبرکۉرگن کیشیلرنینگ داد و واویلالرینی اېشیتیب ، کولردیم . سیزلر کلپنگ و اېسی کېتگن سیزلر ، دېب حتی ملامت و سلامت هم قیلردیم ؛ لېکن شونگه قره مه ی ، قنچه لر احتیاط قیلمه یین ، هرقتله کابل گه کېلگنیمده بیر مونچه پولیمنی آلدیریب قۉیگن من ! منه اېنگ سۉنگگی سی جدا هم قیزیق و عجایب . اولر عقلگه سیغمه یدیگان درجه ده گی چـَـلنی عملگه آشیردیلر ...

ادامه نوشته

شفیقه یارقین دیباج شاعرۀ ذواللسانین ، پروفیسور دکتور عبدالحکیم شرعی جوزجانی

شفیقه یارقین بسال 1955 در گذر تکانه خانۀ شهر سرپل (مشهور به قاضی خانه) در یک خانوادۀ فضل و کمال زاده شد . پدرش میرزا محمد قاسم قاضی زاده برق ، فرزند شخصیت شناخته شدۀ وقت ، فقیه ، ادیب ، شاعر و خوشنویس قاضی میرزا محمد اسماعیل ، قاضی شهر سرپل بود . برق به صفت یکی از تحول طلبان دور خود و عضو فعال اپوزیسیون دورۀ هفتم شورای ملی فعالیت داشت و اشعار آبداری میسرود . در اواخر امسال مجموعۀ اشعارش بزبان دری بنام «سبکبار» در مطبعۀ مسلکی افغان اقبال نشر یافته است ...

ادامه نوشته

نگاهی مقایسوی بر «سبعۀ سیّار» نوایی با «هفت پیکر» نظامی گنجه یی ، عالم لبیب (3)

بخش سوم

بدین ترتیب ، حکایت ها توسط رهروانی که هر کدام از راه یک اقلیم فرا رسیده اند ، گفته می­شوند ، همۀ این حکایت ها کاملاً  بدیع و تازه بوده متضمن موضوعات اخلاقی ، اجتماعی و معیشتی می­باشند ، تمام آنها نمونه­هایی از چیره­گی نیکی بر بدی ، خیر بر شر ، نور بر ظلمت ، راستی و صداقت بر ریاکاری و نیرنگ را در خود تجسم می­بخشند .  هیچ یک از این حکایات مشابه حکایت های «هفت پیکر» نظامی  یا بخشی از آنها تکرار نمی­شوند . ممکن است نوایی آنها را با استفاده از ادبیات شفاهی مردمان ترکی زبان تنظیم بخشیده ، یا بعضی از آنها را خود ابداع نموده باشد...

ادامه نوشته

نگاهی مقایسوی بر «سبعۀ سیّار» نوایی با «هفت پیکر» نظامی گنجه یی ، عالم لبیب (2)

بخش دوم

در دیباچۀ «سبعه سیار» ، نوایی ضمن آنکه از نظامی (و نیز امیر خسرو) به احترام یاد مینماید و آنان را استادان خود خطاب می­کند ، به آثار شان بر خورد انتقادی دارد . همزمان با ستایش از آثار آنها و ابراز تواضع و شکسته نفسی با اظهار ناتوانی طبع خود در برابر آن دو ، معایب و کاستیهایی را هم که به نظر او ، در «هفت پیکر»  نظامی  (و نیز «هشت بهشت» امیر خسرو) راه یافته اند ، بر می­شمارد...

ادامه نوشته

نگاهی مقایسوی بر «سبعۀ سیّار» نوایی با «هفت پیکر» نظامی گنجه یی ، عالم لبیب (1)

بخش اول

خمسه سرایی سنّت دیرینه­یی در ادبیات مشرق زمین به شمار می­رود . آغاز گر این سنت پسندیدۀ ادبی ، شاعر و متفکر بزرگ سدۀ ششم هجری ، حکیم جمال الدین ابو محمد الیاس بن یوسف بن زکی متخلص به  نظامی گنجه­یی (ف. حدود 604 هـ.ق.) بود . خمسه­سرایی پس از نظامی به سنت نیرومند ادبی مبدل گشت . سازگار با این سنت ادبی برای هر شاعری که به سرودن خمسه دست می­یازید ، این کافی نبود که فقط پنج داستان منظوم بسراید . بل این داستان های پنجگانه از لحاظ موضوع ، ژانر ، سوژه ، وزن عروضی ، سیماها و ترکیب (کمپوزیسیون) خود نیز می­بایست همگون با داستان های «پنج گنج» نظامی بوده ، در عین زمان نمی­بایست تکرار آنها باشند ، بل خمسه­یی اصیل و نوین را تشکیل دهند که توسط  آنها در مسیر بالنده­گی و تکامل ادبیات گامی به جلو برداشته آید...

ادامه نوشته

ابو علی حسین ابن حسن ابن علی ابن سینا ، عزیز الله فاریابی

بیوک حکیم ، عالم و فیلسوف ابن سینا بخارا شهری یقینیده گی افشانه قشلاغیده توغیلدی او 19 یاشیگه تؤلگنده آنه شهری بخارانی قراخانی لر باسیب آلدیلر . باسقینچیلر شهرنی بوتکول ویران قیلیب ، کؤپلب مدنی بایلیکلرنی یؤقاتیب یوباریشدی . بو وقتگه کیلیب ، ابن سینا استعدادلی حکیم و فیلسوف صفتیده تنیلیب اولگورگندی . کؤپ اؤتمی شرقده اونی «شیخ الریس» ، یعنی «دانشمندلر أیتکچیسی» دیب اته ی باشله دیلر .

ابن سینا جوده کؤپ مطالعه قیلردی . او علم چؤقیلریگه مستقل اؤقیب-اؤرگنیش یؤلی بیلن أیتیب باردی . بوحقده عالم نینگ اؤزی شونده ی یازه دی : «اؤن یاشیمده قرآن نی اؤرگندیم ، بدیعی ادبیات لرنی اؤقیب چیقدیم ...

ادامه نوشته