زبان ادبی اوزبیکی ، تألیف محمد حلیم یارقین و شفیقه یارقین

            ... مؤلفان کتاب «اوزبیکی تیلی تاریخی گره متیکه سی» (گرامر تاریخی زبان اوزبیکی) غ .عبدالرحمانوف  (Gh.Abdurahmonov) و ش. شکوروف (Sh.Shukurov) به نوبۀ خود زبان ادبی اوزبیکی را به شش مرحلۀ زیرین دوره بندی کرده اند :

1-       قدیم ترین زبان تورکی (از قدیمی تا سدۀ 7 میلادی)

2-       زبان قدیمی تورکی (از سدۀ 7 تا سدۀ 11 میلادی)

3-       زبان تورکی قدیم (از سدۀ 11 تا سدۀ 13 میلادی)

4-       زبان ادبی اوزبیکی قدیم (از سدۀ 14 تا سدۀ 19 میلادی)

5-       زبان ادبی اوزبیکی جدید (از سدۀ 19 تا اوایل سدۀ 20 میلادی)

6-       زبان ادبی اوزبیکی معاصر ¹

حال بر هر یک از این دوره ها درنگی کوتاه میکنیم ...  ادامه دارد

ادامه نوشته

۱۸ - ۱۹ - ۲۰ عصرلرده افغانستان ده سیاسی مدنی وضعیت ، جمشید ثبات

                 افغانستان ، جهان اوزبیكلري نينگ سان جهتدن ايكينچی و اوزبیك تيلي نينگ رواجی و ترقياتی گه کوره بيرينچی مركز حسابلنه دی. بو سوز اثباتی اوچون حرمتلی شاعر و یازوچی میز تاشقین بهایی جناب لری نینگ قیزقرلی سوزلری بار که دیدی لر اوزبیكستان ، اوزبیكلر نينگ سياسي جغرافيایی وطنی بوليشی گه قره مه ی اۉزبیك تيلی و ادبياتی ترقيات باسقيچلری دن گپ چيققنده اولرنينگ اینگ يوكسك چوقّيسيده تورگن امير عليشير نوايي حاضرگی افغانستان حدودی گه قره شلی جنوبی تورکستان هرات ده توغيلدی، اوییرده اۉسدی و ايجاد ایتدی و نهايتده او نينگ وفاتی هم شوییرده يوز بیريب ، مقبره سی هم انه اۉشه جايده. مولانا مجلسي و او نينگ ايجادی بلخ سرايی بيلن باغليق.

            ظهيرالدين محمد بابر حياتی نينگ كتّه قسمی ، ايجادياتي همده توپراغی كابل بيلن باغلیق. بابا رحيم مشرب نينگ حياتی ، ايجادي فعاليتی همده وفاتی بلخ و قطغن بيلن جپس باغليق ، او نينگ مقبره سی هم تخار ولايتی نينگ اشكمش اولوسوالليگی ده .

            شونده ی ایکن اوتمیشده اوشبو مملکت ده بابری لر ، سلطان حسین بایقرا و او نینگ معاصر لری ، شیبانی لر و اشترخانی لر اوزبیک ادبیاتی و ایسکی اوزبیک ادبی تیلی نی کمالات باسقیچلری گه ایتیشتیرگن لر. اما تأسف لر بیلن که اشترخانی لرنینگ سونگی سلاله سی سنگچ ابولفیض خان (1711-1747) حکمرانلیگی نینگ انقراض گه یول توتیشی بیلن افغانستان جنوبی تورکستان و منطقه ده یشاوچی تورکی خلقلر محلی حکمرانیلک لر گه پرچه لنیب کیتگن . بو تاریخ دن کیین منطقه ده تورک لرنینگ بیر مرکزی دولتی بولمی بخارا ده منغیت لر ، خیوه ده قونغیرات و مینگ اوروغی قوقند گه خانلیک قیلیب اوز خانلیک قلمرولرینی گینگیتیریش مقصدیده اوروشلر و اوز ارا نزاعلر بیلن مصروف بولگن لر . شو وقتلر ده کیلیب خراسان ده احمد شاه بابا نامی بیلن تاج و تخت قوره باشله گن که بوحقده بتفصیل سوزلشه میز...

ادامه نوشته

یادی از مبارز پیشاهنگ عبدالغفار بیانی ، نویسنده : پروفیسور شرعی جوزجانی

         فرزند برومند خلق اوزبیک عبدالغفار بیانی در شرایط دشوار مهاجرت به تاریخ 18 جوزای سال1379  در یکی از شفاخانه های شهر دوشنه پایتخت تاجکستان زندگی را پدرود گفت و در همانجا به خاک سپرده شد. اکنون از وفات او دوازده سال می گذرد.

          سالهای دشوار مهاجرت و وفات نابهنگام او مصادف به زمانی بود که بیداد و ستم طالبان، مردم وطن را به ستوه آورده، کارد ظلم و ستم را به مغز استخوان آنها رسانده بود. بیانی چه هنگام اقامت در وطن و چه در روز های هجرت در بیرون از مرز، از مبارزه برضد گماشتگان بیگانه در وطن باز نه استاد و برعلیه تبعیض و ستم، با استفاده از وسائل سیاسی و فعالیت های فرهنگی به رزم و پیکار ادامه داد.

          شادروان بیانی یکی از فرزندان فداکار و سرسپردۀ خلق خود بود و در جهت تحقق آرمانهای سرکوب شدۀ آنان از هیچ گونه سعی و مجاهدت دریغ نمی کرد. سیمای مبارز و روح سرکش تسلیم ناپذیر او از همان دوران محصلی به تمام همگنان معلوم و روشن بود.

          او، با صمیمیت، خلوص نیت، وفاداری، وفا به عهد، مروت و مردانگی در برابر دوستان، جسارت و شجاعت در برابر دشمنان شهرت داشت. محافظه کاری، ترس و هراس را نمی شناخت، درعین حال سعۀ صدر و مشربی وسیع داشت و میتوانست با همگان صرف نظر از دین و مذهب، زبان و ملیت آنان زبان مشترک پیدا کند. همزمان با تلاش خود در جهت احیای زبان و فرهنگ  تُرکی، در دفاع از انکشاف زبان فارسی نیز گام برمیداشت و با فرهنگیان تاجیک مناسبات نیکو داشت...

ادامه نوشته