بله لرنی قورقیتمنگیز!! (طنز) محمد حلیم یارقین
بیزنینگ اۉزیمیز هم، بلهلریمیز هم برچهمیز قۉرقاق و جرأتسیزمیز. بو نرسه قدیم-قدیمدن توغمه یا یوقیملی کسللیک سینگری نسلدن-نسلگه بیزگچه یېتیب کېلگن، دېب اۉیلهیمن!
مهم موضوعلر اویاقده تورسین، حتی عادیگینه نرسهلرده هم جرأتسیزلیک بوتون وجودیمیز و روحیاتیمیزگه سایه تشلب، آغزیمیز قوروب، بدنیمیز تیترهب قالهدی. کۉپینچه بیران حرکت قیلیش یا که سۉزلشگه باتینالمهی قالهمیز.
مېن بو حقده کۉپ اۉیلب یورر اېدیم. اېندی سینچیکلب قرهسم، بو مشئوم روحی حالت بیزده اۉشه بَلهلیگیمیز دوریدن‌آق وجودیمیزده اېکیلیب، اولغهییب، کېکسهییب قالگنیمیزگچه ارداقلنگن، اۉسگن و بېشیککه تېککن کسللیککه ايله‌نيب قالگن اېكن!
بیر قرهنگ-چی، بَله آنه نینگ توغروق پیتی ییغی، داد و وایلالر و تېگرهکدهگیلرنینگ تشویشلی بقیر-چقیرلریدن تۉله بیر فضاده، ییغلَب توغیلهدی! کیم بیلهدی دېیسیز، بلکه چقهلاق نینگ شو ییغیسی هم اۉشه وضعیت قۉرقوویدن آنهسی نينگ داد و فرياديدن دیر، بلکیم!
چقهلاق بیرآز اولغهییب، اېس-هوشینی تاپگونچه تورلی قۉرقینچلی بقیر-چقیرلر و هیاهولر بیلن قۉرقه-پيسه اۉسهدی. بَله آزگینه اولغهییب، نرسهلرنی تانیب، بۉیاقلرنی سېزهبېرگنده، «قیخ!»، «قیمه!»، ... کبی سۉزلر اونگه ایتیله باشلنهدی. یا اونینگ کوتیلمهگن یوکسک تاوش طفیلی اوچیب توشگنی بشقهلرگه آوونچاق بۉلهدی! اینیقسه قیزیغی شو که، او اویاق-بویاققه سیلجیب، یورمهلهی باشلهگنده، قۉرقیتووچی قیلیقلر و سېسلر هم اونگه نسبتاً اولغهییب، شدت تاپهدی و کۉپهیهدی!
بیر اۉیلب کۉرینگ، بېچاره بَله هرقنداق نرسهگه یقینلشماقچی بۉلگنده، آنهسی یا بشقهلر سېکینگینه، یاتیغی بیلن اېمس، بلکه جر سالیب:
- هی!...، جیز! دېب یورهگینی اوزوب قۉلیگه بېرهدیلر!
مبادا ایسیق نرسه گه قۉل اوزهتیب، اونگه تېگماقچی بۉلسه بار می:
- کویهسن، قییمه بۉمهگور!
یا که:
- قیمه، کوییب اۉلهسن!!
دېگن سۉزلر، دایم بَله نينگ يوره‌گينی لرزه‌گه و قۉرقووگه تشلهيدی.
بلهنی اوخلهتیش پیتیده هم کۉپینچه چیرایلی پاریم «اله» لر اۉرنینی تهدیدلی سۉزلر، قۉرقینچیلی بقیر-چقیرلر آلگن؛ مثال اوچون بېشیک یا قوچاقدهگی بله نيمه دن دير ناتینچلیک قیلیب، اوخلهمسه، «اله» ایتیش یا سِیلب-سییپش قهیېرده؟ اوخله‌تووچی بلهنی قۉرقیتماقچی بۉلیب:
- اوخله، بۉمسه بوجی کېلهدی! دېیدی.
یا:
- بوجی مه شونی یېگین، دېیدی!!
وقت اۉتیب بله ینه هم اولغهییب، کتهراق بۉلهدی. قرهنگ که اونی قۉرقیتهدیگن نرسهلرهم او بیلن بیرگه اولغهییب کتّه بۉلهدی، بوجی نينگ اۉرنينی بشقه قۉرقينچلی كتّه‌راق نرسه آله‌دی:
- بلا اورگور جیم بۉل. بۉمسه سبد قویروق آلیب کېتهدی!
اگر بله مبادا بو سوزلرگه توشونمهی یا که پروا قیلمهی، تغین ییغلهسه، اونده:
- سبد قویروق! کېل منه بونی سبتینگ‌گه تشلب آلیب کېت! دېب بله نینگ یورهک-پیرهگینی یاریب قۉیهدی!
حتی عایله اعضاسیدن بیریگه بویورتیریب، اېشیک می یا بشقه نرسه نی تقیللهتیب، سبدقویروق نینگ کېله یاتگنینی تۉپه-تۉغری تمثیل هم قیلهدیلر!!
اوچ- تۉرت یاشگه کیرگنیگه قۉرقيتووچی نرسه‌لر هم بيرگه كتّه بۉله‌دیلر.
اېنگ یمانی شو که کۉپلر بله نی بیرار نرسه گه کۉندیریش یا ایشنی قیلدیریشگه «پیچکاری» قیلماق بیلن تهدید قیلیب قۉرقیته دیلر؛ مثال اوچون:
- تېگ تورمه سنگ، داکتر کېلیب سېنی پیچکاری قیلهدی!
یا:
- سوتینگنی ایچ. ایچمهسنگ داکترنی ایتهمن كوتينگدن پیچکاری قیلسین…!
خودّی انه شو تهدیدلر عاقبتیده بیزنینگ بلهلریمیز اۉلسه هم اۉز خوشی بیلن اېملش (واكسين بۉلیش) او یاقده تورسین، کسل بۉلگنیده حتی عادی دارينی هم یېمهیدیلر. داکتر یا آق کییملی کیمسه‌نی کۉرسه، بلانی کۉرگندېک، قۉرقیب داد سالیب ییغلهیدیلر، كتّه‌لرگه بوسينه‌ديلر يا بيرار يېرده بېرکینهدیلر! مېن اۉزيم شو ياشگه يېتيب، كسل بۉلگنيمده داكتردن يلينيب، پيچكاری اۉرنيگه تابليت يازديريب آله‌من! يا اياغدن قالمه‌گونيمچه داكترگه بارمه‌یمن!!
خلص بله تورلی تهدیدلر و یلغان یا چین وعدهلر طفیلی اۉزیگه یاقمهگن ایشگه مجبور قیلینهدی.
بله آلتی-یېتی یاشگه یېتگنده «اله بوجی» لر، «سبدقویروق» لر و «به بَو» لر اۉرینلرینی کتّه راق نرسه لر، اینیقسه «آته» گه بېرهدیلر!
بو نرسه‌نی همه‌میز هم بلهلیک چاغلریمیزدن آز- ماز اېسلهی آلهمیز. اویدهگیلر تۉپالانچی، اینجیق و اۉجر (گپ آلمس و بېباش) بلهنی عموماً آته‌سی بیلن قۉرقیتیب، اونی تینچیتیش و گویا معقول بۉلیشگه اونده‌یدلر!
«جیم اۉلتیر، آته نگگه ایته من!»، «شۉخلیک قیلمه، آته نگ اوره دی!» و «درسینگنی اۉقیمه سنگ، آته نگ اۉلدیره دی، سېنی!» کبی سۉزلر اویدهگیلر، اینیقسه آنه‌لرنینگ دایم تیللریدن اېشیتیلیب تورهدی!
مکتبگه بارگندن سۉنگ، قۉرقینچلی نرسه‌لر فهرستیگه معلم، سرمعلم و امتحان هم قۉشیلهدی! بیز اۉزیمیز نې- نې قۉرقینچلر و اضطرابلر بیلن مکتب باریب- کېلگنیمیز حالی هم اېسمیزگه توشسه، بې اختیار یورهگیمیز تیترهب کېتهدی!
مكتب اېسده‌لیگيمدن بير قيزيغينی اېشيتينگ:
الجبر مضمونی كۉپلر اوچون قيين و شو بيلن اۉقيتووچيسی هم شداد و قۉرقينچلی بۉلردی. الجبر ساعتی كۉپلر اوچون شاقه، قييناق و اۉته آغير درس چاغلردن سنه‌لر اېدی. ايريملر الجبر ساعتيده بير بهانه بيلن درسدن و مكتبدن قاچرديلر. هركونی بير نېچه كيشی اۉقووچی تنبيه بېريليب سبه‌لر، بير اياق اوستيگه تورر، حتی بوتی آغزيگه تيشله‌تیلگن حالده تورگنيگه كۉپ قتله گواه بۉلگنميز!
بير كونی شداد الجبر اۉقتيوچيميز اوی ايشلرينی بجرمه‌گن و سۉراغلريگه تۉغری جواب بېرالمه‌گنلر اۉقووچيلرنی تورلی تنبيه‌لر بېريب، ميرغضب سينگری بوتون صنف فضاسيده قۉرقينچلی وضعيت حاكم قيليب، بيز اۉقووچيلرنينگ يوره‌كلريميزنی قۉرقوو و لرزه‌گه تشلب تورگن اېدی. شو چاغده، توستدن صنف اېشيگی آچيليب، مكتب مديری بلا قووله‌گندېك شاشيليب كيريب كېلدی. بيردن برچهمیز شاشه-پيشه احترام قيليب اياققه توريب سلام قيلديك. او، دايمگيدېك بيزنينگ سلاميميزگه جواب قه‌یتيريشگه هم اولگورالمه‌ی، اۉقيتووچی آلديگه باردی.
مدير اۉته قتيق قۉل و سياستلی اداره‌چی اېدی. شو اوچون، برچه اۉقيتووچيلر و اۉقووچيلر اونی كۉرگنلريده چۉچيب، قۉرقيب اۉزلرينی ديديدن اوزاقلشتيريب يورر‌ديلر. بيراق حالی بيزگه نامعلوم بۉلگن سببگه كۉره، شونداق هيبتلی مديرنينگ رنگی- قوتی اوچگن، قنداق دير قۉرقينچدن يوزيده قانی يۉق اېدی!
اۉقيتووچی اونگه باش اېگيب حرمت كۉرستدی-ده، سېكين گينه:
- مديرصاحب تينچليك می؟! دېب سۉره‌دی.
- معلم صاحب تفتيش كېلاتيبتی، تفتيش، دېدی شاشيب!
شونده شداد اۉقيتووچيميزنينگ وضعيتی هم بيردنيگه اۉزگردی و دهشتلی خبرنی اېشيتگندېك، تيپيرچيلب قالدی! مدير اله نيمه‌لر دېب، اۉقيتووچيميزگه هدايت بېريب:
- ايش قيليب اۉقووچيلريز تفتيش سيناوويدن يخشی اۉتسينلر-ده، مېن باريب بشقه صنفلردن هم خبر آله‌ی، دېب صنفدن يوگورگنيچه شاشيب چيقيب كېتدی.
مدير چيقيشی بيلن آق اۉقيتووچی بيزگه قره‌ته:
- اېرته‌گه تفتيش كېليب، مكتب، صنفلر و اۉقووچيلرنی كۉرر اېكن و سيزلردن امتحان آلر اېكن، دېدی!
بو خبرنی اېشيتيب، بوتون صنفنی قۉرقوو باسدی و يوره‌كلريميز گورس-گورس اوره‌باشله‌دی. اخير بيز اوچون «امتحان» خودّی بله‌ليك دوريميزده‌گی اۉشه زار قالگور «بوجی» و «سبد قويروق» كبی قۉرقينچلی نرسه اېدی-ده!
خلص، اۉقيتووچيميز اېرته‌گه تفتيشنی چلغيتماق اوچون دنگسه (تنبل) و سويه‌سی قويی اۉقووچيلرنی بيرينچی و آلد چوكيلرده اۉلتيرغيزيب، قابللر و لياقتليلرنی آخرده و اۉرته‌لرده اۉلتيرغيزیب، اېرته اوچون همه‌نینگ اۉرنينی بېلگيله‌دی! كېين بيزلرگه قره‌ته:
- تفتيش سۉره‌گنيده، بيلگن-بيلمه‌گنلريز بيردن قۉل كۉته‌رینگ! هرقَيسينگيز تفتيشگه يخشی جواب بېرالمه‌ی، بورنيمدی كېسسنگيز، كېين اۉزينگيزدن كۉرينگ، دېب قتيق اخطار بېريب، همه‌نی تغين قۉرقيتيب قۉيدی!...
اېرته‌سی بوتون مكتبده جدی حركت و يوگورا-يوگور باشله‌نیب، ايشلر كونده‌ليك عادی جريانيدن بير نېچه برابر زوره‌یگن اېدی. اۉشه كونی اۉقيتووچيلر، اۉقووچيلر، چپراسيلر، خلص برچه-برچه‌لر صنفلر، كلكينلر، ميز و چوكيلر، مكتب صحنی و در و دېوارلرينی يله‌گودېك قيليب، پاكيزه‌له‌دیلر. هرياق خودی ياغ سېپگندېك تاب-تازه اېدی!
شو جريانده مدير بير نېچه قتله كېليب، وضعيتنی اۉقووچيدن سۉره‌ب كېتدی....
هه دوستلر، بولرنينگ برچهسی فقط قۉرقوو تأثيريدن اېدی!
كيكسه‌ييب قالگنيميزده هم قۉرقوولر و قۉرقيتيش اشباحلريدن قوتيلمه‌يميز. نماز جمعه‌لرده یوره‌کلریمیزنی لرزه‌گه سالیب، قیامت کونی و پل صراط دن اۉتیش قیینلیکلری، دوزخ عذابلری یو شیطان نیرنگلری یا اۉلمهی توریب، قرا گور و اونینگ ایچیده یوز بېره‌‌دیگن قۉرقینچلی تورلی عذاب-عقوبتلرنینگ ملا امام ارقهلی تصویرلنیشی یو انکر-مونکرلرنینگ نېچه باتمانلیک آغیر گرزلری برچه-برچهسی فقط بیزده قۉرقوو توغدیریب، وجودیمیزگه سینگدیریليب بارهدی!
حاضرگی پیتده بیلیم و تخنیک برکتیدن تلویزیون و فیلملر ارقهلی بلهلردن تشقری، حتی اکه-آپهلری یو آنه‌لریگچه دهشتلی فیلملرنی بیر-بیرلریگه قۉرقیشدن بوسینیب کۉرگنلریگه هم کۉپینچه گواه میز!
خلص انه شو. توغیلگنیمیزدن، اۉلگنیمیزگچه، بیز تورلی اله بوجیلر، به‌بولر و بلالر، قرانغو گور و دهشتلی دوزخ قۉرقووی سایهسی آستیده اولغهیهمیز و یشهیمیز! شونینگ اوچون بیز قۉرقاقمیز و دایم هوده-بېهوده قۉرقه‌میز. قرانغی یېردن یلغوز اۉتالمهیمیز، مبادا کولنی باسیب اۉتسک، تونی بیلن قۉرقیب الجیرهب چیقهمیز....!
بیزنیکی اېندی اۉتدی و بیز انه شونداق قۉرقاق بۉلیب قالگنمیز! لېکن اېندی بَلَهلریمیز و کېله‌جک نسللریمیزنی قۉرقیتمه‌یلیک، تغین!!
هـدف مـا منسجم ساختن روشنفـكـران، فرهنگيان و بالخصوص جوانان با استعداد و مردم با احساس افغانستان در زيـر يك سقـف واحد به خاطـر بـلـند بردن سطـح دانـش و رشـد فـرهـنـگ غـنامـنـد كـشور ميباشد.